اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD) چیست؟

سلامت روان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که باید به آن توجه کنیم. متأسفانه در کشور ما سلامت روان هنوز بسیار کم اهمیت‌تر از سلامت جسمی و فیزیکی است و آن طور که باید به آن توجه نمی‌شود. سلامت روانی ما بر نحوه تفکر، احساس و عمل یا به عبارتی روی کل زندگی ما تأثیر می‌گذارد.

همچنین به تعیین نحوه مدیریت استرس، ارتباط مؤثر با دیگران و تصمیم‌گیری کمک می‌کند. سلامت روان در هر مرحله از زندگی، از کودکی گرفته تا نوجوانی و بزرگسالی مهم است. سلامت روان به عبارت ساده‌تر یعنی بهزیستی از نظر عاطفی، روانی و اجتماعی.

درهمین راستا شناخت اختلالاتی که سلامت روانی ما را دچار مشکل می‌کنند می‌تواند برای ما سودمند باشد. اختلالات رشد عصبی که اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی (ADHD) یکی از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های آن است، از مواردی است که می‌تواند سلامت روان ما را تحت تاثیر قرار دهد.

در این مطلب از سایت برآیند ما در ابتدا تعریفی از اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی (ADHD) ارائه می‌دهیم و سپس علائم و علل این اختلال را بررسی خواهیم کرد. در ادامه در مورد روش‌های تشخیص و درمان این اختلال عصبی ـ رفتاری خواهیم گفت و در انتها در مورد این موضوع مهم که یک فرد مبتلا به ADHD چطور باید با این بیماریِ مادام‌العمر کنار بیاید و با آن زندگی کند توضیحاتی خواهیم داد. از شما دعوت می‌کنیم که تا انتهای این مطلب همراه برآیند باشید.

اختلال نقص توجه – بیش فعالی چیست؟

اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی (به انگلیسی Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD)) یک عارضه رشدی – عصبی رایج است که معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. عارضه‌های رشدی – عصبی اختلالاتی هستند که از تأثیر مغز و ناهنجاری‌های مغزی بر احساسات، رفتار و یادگیری ناشی می‌شوند.

اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی (ADHD) با الگوهای بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری مشخص می‌شود. بروز این الگوها در فرد معمولا عمل توجه کردن به چیزی و کنترل رفتارها را برای وی دشوار می‌کند.

بر اساس گزارش تهیه شده در سال 2016 توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده (CDC) بیش از شش میلیون کودک بین دو تا 17 سال مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‌اند.

ADHD یک بیماری مادام‌العمر است و با وجود این که علائم آن با گذشت زمان تغییر پیدا می‌کند، باز هم می‌تواند در عملکرد بزرگسالان اختلال ایجاد کند.

روابط، سلامت جسمی، کار و امور مالی تنها چند مورد از حوزه‌هایی هستند که ممکن است تحت تأثیر این اختلال قرار بگیرند. گزینه‌های درمانی، از جمله داروها و روش‌های درمانی، و همچنین راهبردهای مقابله‌ای وجود دارد که می‌تواند به افراد دارای این اختلال کمک کند تا با ADHD به خوبی زندگی کنند.

یا به عبارتی دیگر با وجود عدم درمان کامل این اختلال اما می توان نشانه‌ها را با روش‌های مختلف روان‌ درمانی از جمله رفتار درمانی، درمان‌های یکپارچگی حسی و غیره را کاهش داد و رفتارهای مناسب جایگزین بی توجهی یا تکانشگری گردد و مدیریت رفتار صورت گیرد.

علائم اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD)

همان طور که گفته شد ADHD معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. درک علائم ADHD در کودکان می‌تواند به والدین کمک کند تا بین فعالیت و عدم توجه طبیعی کودکان با ناتوانی واقعی در یک جا نشستن و فعالیت‌های بیش از اندازه و عدم توجه و تمرکز آنها ، تمایز قائل شوند.

برای برخی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD تمرکز روی مسئولیت‌ها در مدرسه یا محل کار دشوار است و ممکن است اغلب مشغول رویاپردازی شوند. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است دچار سرکشی یا مشکل در کنار آمدن با والدین، همسالان یا معلمان شوند. کودکانی که به ویژه با بیش‌فعالی و تکانشگری دست و پنجه نرم می‌کنند، اغلب دارای چالش‌های رفتاریی هستند که مدیریت آنها برای بزرگسالان دشوار است.

از سوی دیگر، بزرگسالان ممکن است بیشتر احساس بی‌قراری یا سراسیمگی کنند. یا اگر با تکانشگری دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است تصمیمات عجولانه‌ای بگیرند که بر زندگی آنها تأثیر منفی بگذارد. اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی باعث می‌شود که هم کودکان و هم بزرگسالان در مواردی مانند برنامه ریزی، تنظیم هیجان و تصمیم‌گیری دچار اختلال و مشکل شوند.

«راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)» یک راهنمای تشخیصی رسمی برای مسائل سلامت روان است که در ایالات متحده استفاده می‌شود. در این کتابچه راهنما به علائم نقص توجه، بیش فعالی و تکانشگری اشاره شده است که در این قسمت به آنها خواهیم پرداخت.

قبل از بررسی علائم باید به این نکته اشاره کنیم که سه نوع ADHD وجود دارد که علائم آنها با یکدیگر متفاوت است.

• عمدتاً بی‌توجه
• عمدتاً بیش فعال – تکانشی
• ترکیبی

علائم اختلال نقص توجه

کودکان و بزرگسالانی که نقص توجه دارند در تمرکز و انجام کارهایی که از نظر آنها پیش پا افتاده است مشکل دارند. به همین دلیل، آنها ممکن است انجام کارهایی را که نیاز به انرژی ذهنی زیادی دارد به تعویق بیاندازند. افرادی که علائم نقص توجه را تجربه می‌کنند ممکن است:

• با مناظر و صداهای نامربوط به راحتی حواسشان پرت شود.
• از یک فعالیت به فعالیت دیگر بروند و زود خسته شوند.
• فراموشکار و حتی گیج و سراسیمه به نظر می‌رسند.
  اشتباهاتی که از روی بی‌دقتی انجام می‌دهند زیاد است.
• برای متمرکز ماندن روی یک کار و توجه کردن تلاش زیادی می‌کنند.
• در پیروی از دستورالعمل‌ها، تکمیل پروژه‌ها و ادامه کار مشکل دارند.
• در سازماندهی وظایف مشکل دارند.
• به طور مکرر وسایل خود را گم می‌کنند.

علائم بیش فعالی و تکانشگری

بیش فعالی علامتی است که اکثر مردم با شنیدن عبارت «ADHD» به آن فکر می‌کنند. کودکان و بزرگسالانی که بیش فعال هستند، سطح فعالیت بیش از حد بالایی دارند که ممکن است به صورت بیش فعالی فیزیکی و یا کلامی ظاهر شود. علائم بیش فعالی و تکانشگری عبارتند از:

1. مدام در حرکت بودن.
2. بی قراری، از جمله تکان خوردن بیش از حد.
3. صحبت کردن بیش از حد، قطع حرف دیگران، انحصار در مکالمات.
4. رفتارهای پر سر‌وصدا و مزاحم.
5. مشکل در یک جا ثابت نشستن.

علل و عوامل خطر اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD)

علت دقیق ADHD مشخص نیست؛ اما محققان بر این باورند که ممکن است عوامل تعیین کننده متعددی برای بروز این بیماری وجود داشته باشد. ژنتیک، سموم، قرار گرفتن در معرض مواد مضر، مانند الکل و مواد مخدر، در دوران رشد قبل از تولد و برخی شرایط پزشکی می‌توانند در شکل‌گیری این اختلال نقش داشته باشند.

علل شایع ADHD

محققان بر این باورند که علل مختلفی برای ADHD وجود دارد. برخی از عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به ADHD را افزایش دهند عبارتند از:

• ژنتیک: ADHD معمولاً در فرزندان والدینی که خود مبتلا به بیش فعالی هستند دیده می‌شود و در بیشتر موارد تصور می‌شود ژن‌هایی که از والدین خود به ارث می‌بریم، عامل مهمی در ایجاد این بیماری هستند. ADHD در درجه اول یک اختلال ارثی است. تخمین زده می‌شود که درصد سهم ژنتیکی در ADHD بیش از 70 درصد است.
• قرار گرفتن در معرض سموم محیطی
• قرار گرفتن در معرض مواد داخل رحمی (در اثر مصرف الکل و دخانیات توسط مادر)
• برخی بیماری‌ها و جراحت: بیماری‌هایی مانند مننژیت (منبع)، یا آنسفالیت (منبع) می‌توانند منجر به مشکلات یادگیری و توجه شوند.
• تولد زودرس

اختلال نقص توجه – بیش فعالی چطور تشخیص داده می‌شود؟

اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD) را نمی‌توان با آزمایش فیزیکی، مانند آزمایش خون یا اشعه ایکس تشخیص داد. اما یک متخصص سلامت از یک فرآیند ارزیابی برای تشخیص ADHD استفاده می‌کند.

در طول فرآیند ارزیابی یک متخصص، اطلاعاتی را جمع‌آوری می‌کند تا تعیین کند که آیا فرد علائم ADHD را دارد یا خیر. معیارهای این تشخیص از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، استخراج می‌شود. از چنین تستی می‌توان برای تشخیص ADHD در کودکان و بزرگسالان استفاده کرد.

روش درمان ADHDبرای کودکان و بزرگسالان چگونه است؟

شاید کمی نا‌امید کننده باشد که بفهمیم درمان کامل و قطعی برای ADHD وجود ندارد؛ اما علائم آن را می‌توان با موفقیت مدیریت کرد. با مدیریت مناسب علائم، می‌توان انتظار داشت که پیشرفت‌هایی در عملکرد تحصیلی یا شغلی فرد مشاهده شود و بهبودی در کیفیت روابط، اعتماد به نفس و عزت نفس فرد پیدا شود.

اگرچه مداوای علائمADHD اغلب با داروهای تجویزی همراه است، اما این تنها راه مداوای لازم نیست و هدف مداوایADHD کاهش بی نظمی های هیجانی و پیشگیری از مشکلات سلامت روان به‌وجود آمده از این اختلال است، ایجاد محدودیت‌های واقع بینانه، آموزش مهارت‌های اجتماعی و تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند به کاهش علائم.ADHDکمک کند.

مطالعات نشان داده‌اند که موثرترین راه برای درمان ADHD ترکیبی از دارو و مداخلات رفتاری است.

زندگی کردن با ADHD

گفتیم که اختلال نقص توجه – بیش فعالی (ADHD) با مشکل در تمرکز، بیش فعالی – تکانشگری، بی نظمی، تحمل ناامیدی کم و سایر علائمی که عملکرد روزمره را مختل می‌کند مشخص می‌شود. همچنین گفتیم که هیچ درمان قطعی برای این اختلال عصبی- رفتاری وجود ندارد بنابراین فرد به اجبار باید با این عارضه زندگی کند و آن را مدیریت نماید. اما با وجود این که زندگی با ADHD می‌تواند چالش برانگیز باشد، درمان و تغییر شیوه زندگی می‌تواند به مدیریت علائم دشوار و داشتن زندگی بهتر کمک کند.

افرادی که دارای ADHD هستند قبل از هر چیز نیاز دارند که توسط دیگران درک شوند. افراد مبتلا به ADHD اغلب تمرکز ندارند، از وظایف خود دور می‌شوند، بیش از حد صحبت می‌کنند، بی قراری می‌کنند و به صورت تکانشی عمل می‌کنند. افراد در سنین کودکی معمولاً با مشکل بیش فعالی مواجه می‌شوند اما با افزایش سن، ممکن است بیشترِ مشکل آنها به نقص توجه مربوط شود که منجر به مشکلات تحصیلی نیز می‌شود.

این اختلال اغلب توسط دیگران به اشتباه درک می‌‌شود. افرادی که علائم ADHD را درک نمی‌کنند ممکن است به کودکان مبتلا به ADHD برچسب کودکان بی انگیزه، تنبل یا مشکل‌دار بزنند. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است به عنوان افرادی با رفتار‌های غیرمسئولانه در نظر گرفته شوند، زیرا آنها در به خاطر سپردن جزئیات یا تعهدات مهم، با وجود تلاش زیاد، مشکل دارند و همچنین برای آنها سخت است که به انجام وظایف خود به صورت پیوسته ادامه دهند.

احساساتی که بعد از تشخیص اولیه به سراغ فرد می‌آید کدامند و چطور می‌شود با آنها مواجه شد؟

بسیاری از افراد بعد از تشخیص علائم اختلال نقص توجه – بیش فعالی در آنها دچار احساسات شدیدی می‌شوند:

1- تسکین و احساس آسودگی

وقتی برای اولین بار تشخیص ADHD را دریافت می‌کنیم ممکن است از اینکه در نهایت توضیحی داریم که آنچه تجربه می‌کنیم را توصیف می‌کند احساس آرامش کنیم. ممکن است با دانستن اینکه رفتار‌های ما ناشی از یک بیماری و اختلال است نه نشات گرفته از ویژگی‌های بد شخصیتی، احساس آسودگی کنیم.

2- عصبانیت

پس از محو شدن آرامش اولیه، ممکن است احساس عصبانیت کنیم. این عصبانیت به خاطر این است که ما ADHD را نمی‌خواستیم اما دچار آن شده‌ایم؛ یا ممکن است نسبت به والدین یا معلمانی که ما را به خاطر علائم این بیماری سرزنش می‌کردند احساس ناامیدی و خشم داشته باشیم.

3- غم و اندوه

ممکن است از اینکه زودتر برای تشخیص بیماری اقدام نکرده‌ایم غمگین شویم یا ممکن است تصور اینکه اگر ADHD نداشتیم زندگی ما چگونه می‌شد ناراحتمان کند. همچنین ممکن است برای سال‌هایی از جوانی و کودکی خود که در مدرسه و زندگی با ADHD تشخیص داده نشده، دست و پنجه نرم می‌کردیم تاسف بخوریم.

اما چه کار می‌توانیم انجام دهیم؟

• به خودمان اطمینان دهیم که همه‌ی این احساسات طبیعی هستند، حتی اگر در آن زمان دردناک باشند.
• در مورد احساس خود با افراد دیگر صحبت کنیم و تمایل به دریافت کمک دیگران داشته باشیم.
• می‌توانیم در صورت امکان یک گروه پشتیبانی ADHD در منطقه خود پیدا کنیم. ملاقات با افراد دیگری که تجربیات مشابهی داشته‌اند بسیار مفید است.
• می‌توانیم مراجعه به یک درمانگر که در مورد ADHD آگاهی دارد را در نظر بگیریم.

با چه کسانی باید در مورد بیماری خود صحبت کنیم؟

لازم نیست به همه بگوییم که به ADHD مبتلا شده‌ایم، اما به اشتراک گذاشتن آن با برخی از افراد می‌تواند به ما کمک کند. توضیح ADHD برای دوستان و اعضای خانواده همیشه آسان نیست. در واقع، کسانی که این شرایط را درک نمی‌کنند ممکن است فکر کنند که از آن به عنوان بهانه‌ای برای رهایی از مسئولیت‌های روزانه خود استفاده می‌کنیم. افرادی که درک نمی‌کنند ممکن است توصیه‌های ناخواسته‌ای ارائه کنند که شنیدن آنها ممکن است باعث آزردن ما شود.

اگر افرادی در زندگی خودمان داریم که می‌خواهند از ما حمایت کنند و درک بهتری از ADHD داشته باشند بهتر است اطلاعاتی در مورد این بیماری به آنها ارائه دهیم و به آنها بگوییم که چگونه می‌توانند از ما حمایت کنند.

همچنین ممکن است بخواهیم به کارفرما یا استاد خود بگوییم. یا اگر کودک ما مبتلا به ADHD تشخیص داده شد، باید این اطلاعات را با مدرسه به اشتراک بگذاریم. کارفرماها و مدیریت مدرسه می‌توانند در برخی از موارد به ما کمک کنند. برای مثال در محل کار، قرار دادن میز خود دور از عواملی که حواس‌مان را پرت می‌کند یا استفاده از هدفون‌های حذف نویز ممکن است بهره‌وری ما را به شدت افزایش دهد.

چگونه علائم خود را مدیریت کنیم؟

1- روانپزشک حاذق جهت دارودرمانی مناسب انتخاب کنیم، علاوه برآن لازم است با روانشناسی جهت مدیریت رفتار، حتما هفتگی در ارتباط باشیم و در ادامه به هیچ عنوان رابطه‌مان نباید با روانشناس برای مدیریت رفتار در موقعیت‌های دشوار یا بحرانی زندگی قطع شود.

2- وقتی یک دارو روش درمانی جواب نمی‌دهد از صحبت کردن در مورد آن و انتظاراتی که از آن روش درمانی داشتیم دریغ نکنیم. ضروری است که به تنظیم و ارزیابی نشانه‌های اختلال خودمان همواره ادامه دهیم، حتی زمانی که احساس می‌کنیم درمان به خوبی کار می‌کند چرا که درمان قطعی در این اختلال وجود ندارد و نشانه‌ها لازم است همواره مدیریت شوند.

3- علائم ممکن است با تغییرات در محیط ما تغییر کند یا نوع ADHD ممکن است با افزایش سن تغییر کند. به برقراری ارتباط و گفتگو با روانپزشکان و درمانگران خود در مورد تغییراتی که تجربه می‌کنیم یا هر مشکلی که متوجه آن می‌شویم ادامه دهیم.

4- اگر دارو مصرف می‌کنیم، ممکن است زمان‌هایی وجود داشته باشد که لازم باشد دوز مصرفی خود را تغییر دهیم یا به طور کلی داروها را تغییر دهیم.

5- تغییرات در سبک زندگی می‌تواند مفید باشد. برای مثال، نظارت دقیق بر علائم ممکن است به ما کمک کند تشخیص دهیم که به نظم و سازماندهی بیشتری در زندگی خود نیاز داریم تا بتوانیم زمان کمتری را صرف جستجوی وسایل خود کنیم. افزودن نظم بیشتر و سازماندهی ممکن است کلیدی برای کمک به ما در مدیریت بهتر علائم باشد.

چگونه احساس و عملکرد بهتری داشته باشیم؟

علاوه بر افزودن نظم بیشتر به زندگی و سازماندهی، تغییرات سبک زندگی دیگری نیز وجود دارد که ممکن است به ما کمک کند تا عملکرد بهتر و همچنین احساس بهتری نسبت به خود و زندگی داشت باشیم، از جمله:

• • خوردن غذای مقوی.
  • داشتن خواب کافی.
  • ورزش منظم.
  • تمرین ذهن آگاهی ( تمرین آگاهی بیشتر از لحظه حال).
  • یادگیری مهارت‌ مدیریت زمان.

جمع‌بندی

در این مطلب از سایت برآیند به توضیح یکی از اختلالاتی که می‌تواند سلامت روان ما را دچار مشکل کند پرداختیم. اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی (ADHD)، که معمولا از کودکی در افراد مبتلا به این عارضه خودش را نشان می‌دهد و در بزرگسالی نیز ادامه پیدا می‌کند.

در این مطلب به بررسی علل بروز این اختلال، علائم و نحوه‌ی تشخیص آن پرداختیم و گفتیم که ADHD یک بیماری مادام‌العمر است و درمانی قطعی برای آن وجود ندارد است و فرد مبتلا تنها می‌تواند علائم این بیماری را به کمک روانپزشکان، روانشناسان و اطرافیان خود مدیریت کند. در انتهای این مطلب نیز روش‌هایی را برای چگونگی کنار آمدن و زندگی کردن با این بیماری ارائه دادیم.
منبع اولمنبع دوممنبع سوممنبع چهارممنبع پنجم