توسعه فردی چیست؟ انواع مهارت‌های توسعه فردی

در دنیای پیچیده امروزی که سرعت پیشرفت و تحولات رو به افزایش است، توسعه فردی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. وقتی از توسعه فردی حرف می‌زنیم در واقع داریم درمورد فرایند رشد، تغییر و پیشرفت یک انسان صحبت می‌کنیم. فرایند بودن توسعه فردی به این معناست که ما در تمام طول زندگی خود به رشد و توسعه فردی نیاز داریم. افراد مختلف به دلایل متفاوتی به سراغ توسعه فردی می‌روند.

برای مثال، یک فرد ممکن است به دنبال توسعه فردی باشد تا میزان تأثیرگذاری خود را به‌ عنوان یک مادر بهبود بخشد. توسعه فردی را می‌توان با تکنیک‌ها، روش‌ها، برنامه‌ها و ابزارهای مختلف دنبال کرد تا به هدف خود یعنی بهبود جنبه‌های مختلف زندگی دست پیدا کنیم. کلید توسعه فردی، برداشتن گام‌های صحیح است، گام‌هایی که به ما کمک می‌کند به اهدافی که دنبال می‌کنیم برسیم.

در این مقاله از سایت برآیند ما در مورد توسعه فردی و جنبه‌های مختلف آن صحبت می‌کنیم. سپس چند نمونه از رایج‌ترین مهارت‌های توسعه فردی را بررسی کرده و یاد می‌گیریم که چگونه این مهارت ها را کسب کنیم.

توسعه فردی چیست و چرا مهم است؟

توسعه فردی به فعالیت‌هایی اشاره دارد که طراحی شده‌اند تا ما استعدادهای‌مان را پرورش دهیم، از پتانسیل خود استفاده کنیم و در کار و حرفه‌مان نیز پیشرفت کنیم. توسعه فردی یک فرایند است که در تمام طول عمر ما ادامه خواهد داشت. جنبه‌های مختلفی برای توسعه فردی وجود دارد و برای همین هم برای هدفمندتر کردن فرآیند آن بهتر است مراحل زیر را دنبال کنیم:

1- در نظر داریم دقیقاً “چه چیزی” را توسعه دهیم؟
2- روش‌های دستیابی به آن کدام اند؟
3- چه تغییراتی را باید لحاظ کنیم؟

در واقع ما هر زمانی که آگاهانه برای بهبود جنبه‌های مختلف تلاش می‌کنیم، برای توسعه فردی خود قدم برمی‌داریم. اهمیت توسعه فردی را نمی‌توان دست‌کم گرفت، زیرا به ما اجازه می‌دهد تا به نسخه بهتری از خودمان تبدیل شویم و به ما مهارت‌ها و اعتماد به‌ نفس لازم برای عبور از موقعیت‌های مختلف را می‌دهد.

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری تکنیک‌های تقویت اعتماد به نفس حتما مقاله زیر را بخوانید:

اعتماد به نفس چیست

چگونه یک برنامه توسعه فردی تنظیم کنیم؟

1- ما باید با ایجاد یک چشم‌انداز شخصی شروع کنیم. حتی اگر این مرحله را خیلی جدی هم انجام ندهیم، می‌تواند به ما کمک کند که بتوانیم جایی را که در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود در یک ماه، شش ماه یا یک سال آینده می‌خواهیم باشیم را تصور کنیم. تعیین اهداف می‌تواند ما را باانگیزه و در مسیر تلاش و موفقیت نگه دارد. در طی مسیر می‌توانیم به این اهداف رجوع کنیم تا مطمئن شویم که در جهت موفقیت قدم برمی‌داریم.

2- مرحله بعدی توسعه فردی مرحله برنامه‌ ریزی است. اکنون که درک روشنی از زندگی ایده آل خود در آینده داریم، زمان آن است که برنامه‌ریزی کنیم که چگونه می‌توانیم به آن جا برسیم. یک برنامه توسعه فردی به ما کمک می‌کند تا اهداف و آرزوهای خودمان را جلوی چشم‌مان بگذاریم و برای رسیدن به آن تلاش کنیم.

می‌توان اهداف توسعه فردی جداگانه‌ای را برای زندگی حرفه‌ای و شخصی خود ایجاد کرد؛ اگرچه ممکن است بین این دو زمینه هم پوشانی وجود داشته باشد. برخی از مهارت‌هایی که می‌توانند رشد فردی را تسهیل کنند عبارت‌اند از: ارتباط برقرار کردن، اخلاق حرفه‌ای، رهبری، سازماندهی، حل مسئله، اعتماد به‌ نفس و عزت نفس

3- هنگامی که شروع به حرکت می‌کنیم، باید روند پیشرفت را ارزیابی کنیم. یادداشت کردن اهداف خود، گام‌هایی که برای رسیدن به آن انجام می‌دهیم، و حتی موانعی که سر راه ما قرار می‌گیرد می‌تواند در ما ایجاد انگیزه کند.

4- پس از گذشت چند هفته، به ارزیابی و تنظیم مجدد اهداف برای هماهنگی بهتر با گام‌های خود در توسعه فردی می‌پردازیم. زندگی پر از شرایط غیرمنتظره و غافل گیرکننده است که ممکن است روی اهداف یا سرعت پیشرفت ما تأثیر بگذارد. ما باید یاد بگیریم که این تغییرات را در آغوش بگیریم و وقتی شرایط طبق انتظارات ما پیش نمی‌رود، به‌جای ناامید شدن بتوانیم با جریان حرکت کنیم.

پیشنهاد مطالعه

برای آشنایی بیشتر با انواع عزت نفس در روان‌شناسی مقاله زیر را مطالعه کنید:

عزت نفس چیست

ابعاد توسعه فردی

تقسیم‌بندی ابعاد توسعه فردی به ما کمک می‌کند تا در زمان ارزیابی فردی ببینیم به کدام یک از ابعاد باید بیشتر توجه کنیم و درعین‌حال سعی کنیم از هیچ یک از این جنبه‌ها غافل نشویم.

ممکن است طبقه‌بندی‌های متفاوتی از توسعه فردی وجود داشته باشند؛ اما به‌طور کلی پنج جنبه مهم برای توسعه فردی وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم:

فیزیکی

این جنبه ممکن است برای افراد مختلف معنای متفاوتی داشته باشد. فقط به این معنا این نیست که مثلاً به طور منظم به باشگاه برویم یا تغذیه مناسبی داشته باشیم.

این جنبه شامل بهداشت فردی، مراقبت از پوست، خواب کافی، وضعیت بدنی مناسب، استفاده از کرم ضدآفتاب و به‌طورکلی مراقبت از بدن نیز می‌شود. این کارها به ما کمک می‌کند تا روی جنبه‌های دیگر تمرکز کنیم.

ذهنی / فکری

این جنبه توانایی ما برای یادگیری را نشان می‌دهد و با تقویت آن ظرفیت نگهداری اطلاعات را افزایش می‌دهیم. جنبه ذهنی یا فکری همان پایگاه دانش ما است.

وقتی مغز خود را تمرین می‌دهیم، توانایی ذهنی و دانش خود را افزایش می‌دهیم. توسعه این جنبه به ما کمک می‌کند تا در روابط، شغل و زندگی‌مان موفق‌تر باشیم. مثلاً می‌توانیم جدول حل کنیم یا بازی های فکری انجام دهیم.

اجتماعی

جنبه اجتماعی توسعه فردی در مورد ایجاد روابط، برقراری ارتباط مؤثر، گسترش شبکه‌های ارتباطی و مهارت‌های اجتماعی است. برخی افراد جنبه اجتماعی را در رشد خود غیرضروری می‌دانند و اگر این دیدگاه را تغییر ندهند، ممکن است با چالش‌هایی مواجه شوند.

مثالی از توسعه جنبه اجتماعی: در فعالیت های گروهی مدرسه، دانشگاه و یا حتی مهمانی های خانوادگی شرکت کنیم.

هیجانی

این جنبه برای بسیاری از افراد بسیار چالش‌برانگیز است. برخی از افراد با هیجانات خود راحت نیستند. یادگیری برخورد مؤثر در مواجهه با نا امیدی، عصبانیت، غم، سردرگمی، بی‌حوصلگی و موارد دیگر می‌تواند دشوار باشد.

این موضوع که بتوانیم واکنش‌های هیجانی خود را کنترل کنیم، در تمام جنبه‌های زندگی به ما کمک خواهد کرد.
مثال: انواع هیجانات را بشناسیم، تفاوت آنها را بفهمیم و یاد بگیریم که در موقعیت های مختلف، چه برخوردی باید انجام دهیم.

معنوی

جنبه‌ای است که به ما کمک می‌کند تا ارتباطات عمیق‌تری ایجاد کنیم، درباره خود و دنیای اطراف بیشتر بدانیم و بفهمیم از زندگی چه می‌خواهیم. جنبه معنوی توسعه فردی به سایر جنبه‌های زندگی ما جهت و معنا می‌دهد.
مثال: هر روز به شیوه خود، شکرگزاری را تمرین کنیم.

انواع مهارت‌های توسعه فردی

سازمان بهداشت جهانی 10 مهارت را نام می برد که از آنها با عنوان “مهارت های زندگی” یاد می شود و شاید بتوان گفت که مهم‌ترین مهارت های توسعه فردی محسوب می شوند که در ادامه با آنها آشنا می شویم:

1. خودآگاهی

خودآگاهی نقطه شروعی برای توسعه فردی است. خودآگاهی، چگونگی تجربه فرد از خودش است. در واقع خودآگاهی را این طوری مشود تعریف کرد:

توجه به خود و شناخت آگاهانه دیدگاه‌ها و تمایلات خود. این مهارت شامل: آگاهی از هیجانات، عواطف، احساسات، افکار، جسم، روابط با دیگران و نحوه تعامل میان این‌ها است. تئوری خودآگاهی می‌گوید:

وقتی ما سطحی از خودآگاهی داریم که می‌توانیم واکنش‌های هیجانی و غریزی خود را ببینیم و بشناسیم، توانایی کنترل آنها را نیز خواهیم داشت.

پیشنهاد مطالعه

برای آشنایی بیشتر با مفهوم خودآگاهی مقاله زیر را بخوانید:

خودآگاهی چیست

حالا چرا خودآگاهی برای توسعه فردی اهمیت دارد؟

اگر می‌خواهیم تغییراتی ایجاد کنیم و خود را از نظر شخصی توسعه دهیم، ابتدا باید چشم‌انداز روشنی از شخصیت خود داشته باشیم. برای مثال نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنیم یا عادت‌ها و الگوهای رفتاری ناسالم خود را پیدا کنیم.
تنها زمانی که دید روشنی از خود داشته باشیم، می‌توانیم علت واقعی مشکلات را شناسایی کرده و شروع به حل آنها کنیم.

2. همدلی

همدلی، توانایی درک احساسات دیگران است. همدلی می گوید:

توانایی تشخیص احساسات و دیدگاه‌های دیگران به ما کمک می‌کند موقعیت‌ها را از دریچه نگاه دیگران ببینیم و به ‌این‌ترتیب می‌توان روابط فردی و کاری بهتری داشت.

3. روابط بین‌فردی

روابط بین‌ فردی به آمادگی افراد برای برقراری رابطه با دیگران و ابراز هیجانات خود به دیگران در روابط‌مان اشاره دارد. ارتباطات بین فردی، بخش بزرگی از زندگی روزمره ما را تشکیل می‌دهد. به‌ طورکلی ارتباطات بین‌فردی شامل هرگونه تعامل بین افراد است و ما نه‌ تنها از طریق آنچه می‌گوییم، بلکه از طریق چیزهایی مانند زبان بدن، لحن صدا، حالات چهره و اشاره ارتباط برقرار می‌کنیم.

مهارت‌های بین‌فردی پایه و اساس روابط اجتماعی و کاری و همچنین زمینه‌ای برای توسعه بسیاری از مهارت‌های دیگر است؛ بنابراین ارزش آن را دارد که برای توسعه مهارت‌های بین‌فردی خود وقت بگذاریم.

4. ارتباط مؤثر

همه ما نیاز داریم تا در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود با دیگران ارتباط برقرار کنیم. ارتباط موثر به ‌اشتراک‌گذاری افکار، احساسات و دانش خود با دیگران مربوط می‌شود. در واقع ما باید بتوانیم به‌ خوبی پیام مان را منتقل کنیم و احساسات و دیدگاه‌های موجود در حرف‌های دیگران را بفهمیم. از این ‌رو ما برای داشتن یک رابطه سالم به برقراری ارتباط مؤثر نیاز داریم.

سؤالی که به وجود می‌آید این است که “مهارت‌های ارتباطی چه نقشی در توسعه فردی دارند؟ “پاسخ ساده به این سؤال این است که آن‌ها می‌توانند به ما کمک کنند تا توانایی‌های خود را به نمایش بگذاریم.

5. مدیریت استرس

استرس نتیجه عدم تطابق بین چالش‌هایی است که در زندگی تجربه می‌کنیم و باوری که ما به توانایی‌‌های خودمان برای مقابله با آن‌ها داریم. احساس فشار و استرس می‌تواند منجر به بیماری شود. برای همین هم یادگیری روش‌های مقابله با استرس و ناملایمات در زندگی به‌ عنوان یکی از مهارت‌های توسعه فردی برای همه ما مهم است.

استرس برخلاف اسم ترسناک آن برای زندگی ما ضروری است، به‌شرط آنکه مدیریت شود. مقدار کمی از استرس به ما انگیزه‌ای می‌دهد تا کارهای‌مان را انجام دهیم. یادگیری نکاتی برای مدیریت استرس به ما کمک می‌کند تا از آن بیشترین استفاده را ببریم و از مزمن شدن آن جلوگیری کنیم.

6. کنترل هیجانات

هیجانات نقش مهمی را در زندگی شخصی و حرفه‌ای ما ایفا می‌کنند. اگر بخواهیم یک تعریف از هیجان ارائه دهیم می‌توان گفت هیجان به یک وضعیت موقتی اطلاق می‌شود که شامل تجربیات ذهنی منحصر به ‌فرد شخص است و افراد را برای انجام یک عمل آماده می‌کند. مهم ترین هیجانات انسان عبارتند از:

خشم، انزجار، ترس، شادی، غم و تعجب. هیجانات ما به‌ شدت با تجربه‌ای که ما در زندگی داشته‌ایم مرتبط است و در اغلب موارد به‌ صورت ناخودآگاه بروز پیدا می‌کند. به همین دلیل هم یادگیری تکنیک‌های مدیریت هیجانات برای ما اهمیت دارد.

7. حل مسئله

حل مسئله مهارتی است که هرکسی که بخواهد برای توسعه فردی خود گامی بردارد، باید یاد بگیرد و تمرین کند. ما باید بتوانیم مشکلات را شناسایی کنیم و برای حل آن‌ها فکر کنیم. با این‌حال، اکثر مردم نمی‌توانند خلاقانه فکر کنند و برای حل یک مسئله تصمیم بگیرند. اینجاست که مهارت‌های حل مسئله مطرح می‌شود و همه ما باید برای رشد آن زمان بگذاریم.

مهارت‌های حل مسئله به ما کمک می‌کند تا مسائل را سریع‌تر و مؤثرتر حل کنیم. در واقع ما در مواجهه با یک مسئله باید بتوانیم خیلی سریع ابعاد آن را بشناسیم و راه حلی را برای حل آن پیدا کنیم. شاید فکر کنیم حل مسئله کار راحتی است اما واقعیت این است که همه مسائل به‌راحتی قابل‌حل نیستند.

بعضی از مسائلی که ممکن است در زندگی خود با آن‌ها مواجه شویم برای ما تازگی دارند و نمی‌دانیم با آنها چه کنیم. حل مسئله مهارتی است که می‌توان با تمرین و آموزش درست آن را یاد گرفت.

8. تصمیم‌گیری

همه ما انسان‌ها در طول زندگی، به طور پیوسته در حال گرفتن تصمیمات کوچک و بزرگ برای چالش‌های زندگی‌مان هستیم. این چالش‌ها، گاهی آن‌قدر بدیهی است که بدون فکر کردن و حتی ناخودآگاه در موردشان تصمیم می‌گیریم و گاهی هم به قدری پیچیده است که مدام به بهانه‌های مختلف، تصمیم گیری درباره آن را به تعویق می‌اندازیم.

ما معمولا برای تصمیم‌ گیری، هزینه – فایده می‌کنیم (تحلیل هزینه – فایده یا Cost–Benefit Analysis شیوه‌ای تحلیلی جهت تخمین به صرفه بودن اجرای یک فعالیت) و با توجه ‌به آنها سعی می‌کنیم بهترین تصمیم را بگیریم؛ ولی همیشه هم به این سادگی ها نیست.

9. تفکر خلاق

تفکر خلاق توانایی متفاوت نگاه‌کردن به مسائل و یافتن راه‌های جدید برای حل آنها است. نیاز به تفکر خلاق به این دلیل به وجود می‌آید که مغز ما به طور طبیعی تمایل دارد از راه‌های میان‌بر استفاده کند. وقتی به مسائل از دریچه جدیدی نگاه می‌کنیم، راه‌حل جدیدی میابیم یا حتی می‌بینیم که این مسئله لزوماً به راه‌حل نیاز ندارد.

شاید با شنیدن اسم خلاقیت فکر کنیم که این مهارت ذاتی است و کاری نمی‌توانیم بکنیم، در حالی‌ که این‌طور نیست و ما می‌توانیم مهارت تفکر خلاق را از طریق آموزش کسب کنیم. خلاقانه فکرکردن به ما در حل مسائل‌مان کمک می‌کند و این کار، تأثیرات زیادی هم در زندگی کاری و هم در زندگی شخصی ما خواهد گذاشت. ما با تفکر خلاق پیش‌فرض‌های خود را به چالش می‌کشیم، چیزهای جدیدی در مورد خود کشف می‌کنیم و اطلاعات‌مان را به‌ روز نگه می‌داریم.

10. تفکر نقادانه

مطالعات نشان می‌دهند که تفکر انتقادی یک مهارت برتر برای دنیای آینده است و امروزه نیز ما به آن نیاز داریم، زیرا تفکر نقادانه منجر به حل مسائل پیچیده، ایده‌پردازی و یادگیری فعال می‌شود. اگر بخواهیم یک تعریف از تفکر انتقادی ارائه دهیم می‌توان گفت:

تفکر انتقادی هنر تجزیه ‌و تحلیل و ارزیابی تفکر با هدف بهبود آن است. دنیا به ‌سرعت در حال پیشرفت است و در نتیجه آن چالش‌ها و مشکلاتی که با آن‌ها مواجه می‌شویم نیز تغییر می‌کنند. برای همین هم دیگر نمی‌توانیم از همان تفکرات کلیشه ای استفاده کنیم.

ما نیاز داریم که مسائل را از جنبه‌های مختلف ببینیم و همه شواهد موجود را بررسی کنیم؛ حتی شواهدی را که در راستای پیش‌فرض‌های ذهنی ما نیست. با بررسی شواهد موجود و استدلال بی‌طرفانه می‌توانیم به نتایج بهتری دست پیدا کنیم و این در نتیجه همین تفکر انتقادی است.

چگونه مهارت‌های توسعه فردی را کسب کنیم؟

مهارت‌های توسعه فردی را می‌توان با شرکت در کلاس‌ها، یادگیری از دیگران، شناسایی و پرورش استعدادهای خود افزایش داد. برای رسیدن به توسعه فردی بهتر است توصیه‌های زیر را بکار ببندیم:

1. بر ترس‌های خود غلبه کنیم

ترس می‌تواند مانع از رشد و پیشرفت ما شود. برای مثال، اگر از سخنرانی در جمع می‌ترسیم، باید در کلاس یا گروهی شرکت کنیم که به افراد کمک می‌کند تا سخنرانان بهتری شوند.

اگر از ریسک‌کردن می‌ترسیم، باید از کسی کمک بگیریم تا به ما کمک کند تصمیمات درستی بگیریم و اعتماد به‌ نفس ما را تقویت کند. ما با امتحان کردن چیزهایی که ممکن است در انجام آنها راحت نباشیم، می‌توانیم رشد کنیم و یاد بگیریم.

2. مطالعه

مطالعه می‌تواند دانش و دایره لغات ما را گسترش دهد و ما را از محیط پیرامونمان آگاه سازد. همچنین می‌تواند ذهن ما را پرورش دهد و مهارت‌های تفکر انتقادی را در ما تقویت کند. می‌توانیم یک کتاب را انتخاب کرده و برای خودمان مشخص کنیم که باید طی یک ماه آن را مطالعه کنیم. خوب است که تلاش کنیم مطالب جدیدی یاد بگیریم، حال چه خودمان به‌تنهایی مطالعه کنیم یا در یک کلاس ثبت‌نام کنیم.

3. از دیگران بازخورد بگیریم

از یکی از اعضای خانواده، دوستان، همکاران یا مدیر خود که احساس نزدیکی داریم بخواهیم درباره ما بازخورد بدهند. از نظرات مثبت و همچنین انتقادهای سازنده آنها می‌توانیم برای یافتن راه‌حل‌هایی برای بهبود استفاده کنیم. گاهی اوقات برای به‌دست‌ آوردن تصویر متفاوتی از خود به یک ناظر بیرونی و بی‌طرف نیاز داریم.

4. مشاهده

ما باید به افراد الهام‌بخش‌مان نگاه کنیم و از آن‌ها یاد بگیریم. این افراد ممکن است یکی از آشنایان باشند؛ مانند: والدین، اعضای خانواده یا یک شخصیت مشهور. ویژگی‌هایی را که در آنها تحسین می‌کنیم را شناسایی کرده و آنها را در خودمان تکرار می‌کنیم.

5. شبکه ارتباطی

با تعامل با افراد مختلف، می‌توانیم چیزهای جدیدی یاد بگیریم و نحوه برقراری ارتباط و کار با تیپ‌های شخصیتی مختلف را درک کنیم. همچنین فرصتی پیش می‌آید تا با افراد ملاقات کنیم و روابطی را ایجاد کنیم که در آینده به ما کمک کند.

6. یادداشت‌برداری

اینکه هر روز و مداوم در یک دفتر بنویسیم می‌تواند به ما کمک کند تا خودآگاهی خود را افزایش دهیم و در مورد اتفاق‌ها، تصمیمات و مکالمات اخیر خود فکر کنیم.

ممکن است یک دفتر مخصوص و شخصی داشته باشیم، یا اینکه بخواهیم افکار و تجربیات خود را با استفاده از وبلاگ به اشتراک بگذاریم. از این نوشته‌ها می‌توانیم برای تعیین و ارزیابی اهداف و پیشرفت خود استفاده کنیم.

7. مدیتیشن

بسیاری از افراد برای به‌دست‌آوردن فکر آزاد، آگاهی و کاهش استرس و اضطراب، مدیتیشن می‌کنند. مدیتیشن می‌تواند به ما کمک کند بر رشد خود و اهداف‌مان تمرکز کنیم.

8. راهنمایی گرفتن

اگر برای ایجاد مهارت‌های توسعه فردی به کمک نیاز داریم، می‌توانیم با یک منتور، مربی یا راهنما صحبت کنیم. این فرد می‌تواند یک مدیر، استاد یا کسی باشد که ما او را تحسین می‌کنیم.

کلام آخر در مورد توسعه فردی

در این مقاله از سایت برآیند ما در مورد توسعه فردی صحبت کردیم و گفتیم که چرا ما به آن نیاز داریم. توسعه فردی می‌تواند به ما کمک کند تا از پتانسیل‌های بالقوه خود استفاده کنیم و کیفیت زندگی‌مان را بهبود بخشیم.

در ادامه مقاله درمورد پنج جنبه توسعه فردی صحبت کردیم و مهارت‌های مختلفی که افراد در این مسیر به آن نیاز پیدا می‌کنند را شرح دادیم. همان‌طور که گفتیم توسعه فردی مهارتی است که ما به‌ صورت پیوسته در طول زندگی آن را کسب می‌کنیم.

اما به‌ هرحال در یادگیری آن‌ها نکاتی وجود دارد که آگاهی از آن‌ها به ما کمک می‌کند؛ بنابراین ما توصیه‌هایی را برای کسب مهارت‌های توسعه فردی مرور کردیم. به‌ کاربستن نکاتی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد به ما کمک می‌کند تا به اهداف خود دست پیدا کرده و در زمینه‌های مختلف زندگی خود مانند زندگی کاری، تحصیلی، شخصی و غیره پیشرفت کنیم.
منبع اولمنبع دوممنبع سوممنبع چهارممنبع پنجم