464
1 مرداد 1402
در انتظار بازبینی
مهارت تفکر نقاد چیست؟ تکنیک های افزایش تفکر نقادانه
ما انسان‌ها در ظاهر بلدیم خوب فکر کنیم. اما سؤالی که در این قسمت مطرح می‌شود این است که آیا فکر کردن نیاز به آموزش دارد یا خیر؟ تفکر، همیشه همراه ما بوده و خواهد بود. اما بسیاری از اندیشه‌های ما با خطا مواجه هستند و اگر آن را به حال خود رها کنیم و بر آن نظارت نداشته باشیم، ممکن است دیدگاه ما، متعصبانه، تحریف شده و ناآگاهانه باشد.
تا حالا چند بار شده که سریعاً پاسخ داده‌ایم، تصمیم گرفته‌ایم، قضاوت کرده‌ایم و بعدها از رفتار خود پشیمان شده‌ایم؟ اندیشیدن ما بر کیفیت زندگی و نتیجه‌ی کارهای‌مان تأثیر مستقیم می‌گذارد و به همین دلیل اگر از مهارت تفکر برخوردار نباشیم در ادامه زندگی با مشکل مواجه خواهیم شد. مهارت‌های تفکر، شامل: تفکر نقادانه و تفکر خلاقانه است که بر خلاف تصور، این دو مهارت اکتسابی و قابل آموزش هستند.
در این مقاله از سایت برآیند می‌خواهیم درمورد موضوعات زیر صحبت کنیم:
- مهارت تفکر نقادانه چیست؟
- اهمیت آن و تکنیک‌های مهم برای افزایش مهارت تفکر نقاد
مهارت تفکر نقادانه چیست؟
تفکر نقادانه (Critical Thinking) یعنی توانایی تصمیم گیری و حلِ مشکلات بر مبنایِ استدلال و شواهد منطقی و کنار گذاشتنِ احساسات در تصمیم‌گیری‌ها.
تفکر نقاد به معنی انتقادکردن، عیب‌جویی‌کردن و ایراد گرفتن نیست؛ بلکه به معنی ارزیابی‌کردن، بررسی کردن، سنجیدن و مطالعه کردن است. ما در این تفکر برای رسیدن به قضاوت و نتیجه‌گیری، خواستار شواهد و مدارک هستیم.
تفکر نقادانه به زبان ساده یعنی هر حرف و صحبتی را بدون فکر قبول نکنیم، بلکه آن را ارزیابی کرده و ببینیم آیا درست است یا خیر؟
نقدکردن و نقاد بودن فقط در مورد دیگران نیست، بلکه شامل رفتار و گفتارهای خودمان هم می‌شود. مثلاً هنگام تصمیمگیری می‌توانیم از خودمان بپرسیم: چرا آن‌قدر برایم مهم است که این کار را انجام دهم؟ یا چرا باید این حرف را به فلانی بگویم؟ اگر بگویم چه می‌شود و اگر نگویم چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
تاریخچۀ تفکر نقاد حدوداً به زمان سقراط باز می‌گردد و قدمت ۲۵۰۰ ساله دارد. سقراط سعی می‌کرد مردم را آگاه کند تا هر چه را که می‌شنوند، باور نکنند و درباره مسائل و اتفاقات، تفکر و تعقل داشته باشند. در طول تاریخ نمونه‌های بارزی از تفکر نقادانه وجود دارد؛ مثل: جاذبه‌ی نیوتن و گرد بودن زمین که گالیله آن را مطرح کرد.
اهمیت و فواید تفکر نقاد
حال که با تعریف تفکر نقادانه آشنا شدیم، در این قسمت می‌خواهیم در مورد اهمیت این مهارت صحبت کنیم. از مهم‌ترین دلایل یادگیریِ تفکر نقاد می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
دیدِ همه‌جانبه
سؤال پرسیدنِ درست
تفکر نقاد به ما یاد می‌دهد که چگونه و چه زمانی سؤال بپرسیم تا به جوابِ درست برسیم. بسیاری از ما توانایی مطرح کردنِ سؤال را نداریم زیرا مطمئن نیستیم که چه سؤالی بپرسیم و به همین دلیل از طرح سؤال خودداری می‌کنیم.
تفکر نقادانه به ما کمک می‌کند تا فهم عمیق‌تری از مسائل داشته باشیم، از زوایای مختلف به موضوعات نگاه کنیم و در صورت لزوم سؤالات خود را مطرح کنیم.
فهم عمیق
کنجکاوی یکی از خصلت‌های متفکر نقاد است. این افراد از سؤال پرسیدن خسته نمی‌شوند و سعی می‌کنند با پرسش‌های گوناگون به عمق مسائل پی ببرند.
خلاقیت بیشتر
دستیابی به راه‌حلِ خلاقانه فقط مختص به ایده پردازی نیست، بلکه باید بتوانیم آنها را تجزیه و تحلیل کرده و بهترینِ آنها را انتخاب کنیم. تفکر نقاد باعث می‌شود تا بتوانیم ایده‌های خلاق خود را بررسی کنیم و در صورت لزوم آنها را تغییر دهیم.
بهبود زندگی شخصی
برای داشتن زندگی معنادار، ما نیازمند این هستیم که عقاید، ارزش‌ها، باورها، اندیشه‌ها و تصمیمات خود را مورد ارزیابی و بررسی قرار دهیم. تفکر نقادانه ابزار مورد نیاز برای این کار را در اختیار ما قرار می‌دهد.
از دیگر فواید تفکر نقادانه می‌توان به:
- مدیریت استرس
- شفاف‌تر فکر کردن
- نگاه‌کردن به مسائل از دید دیگران
- و درک دیگران در موقعیت‌های سخت و دشوار اشاره کرد.
متفکران نقاد می‌دانند چه زمانی سؤال کنند، چه زمانی همدلی داشته باشند، چگونه خود را جای طرف مقابل قرار دهند و همچنین در حل مسئله و تصمیمگیری نیز موفق‌تر عمل می‌کنند.
پیشنهاد مطالعه
برای یادگیری مراحل و موانع حل مشکل حتما مقاله زیر را مطالعه کنید.
مهارت حل مسئله چیستهشت تکنیک اصلی افزایش و بهبود تفکر نقاد در افراد
برای پرورش تفکر انتقادی، راه‌های مؤثری وجود دارد که مهم‌ترین آنها شامل مواد زیر می‌شود:
سؤال کنید
سؤال پرسیدن نقش مهمی در مهارت تفکر نقادانه دارد. سعی کنیم درباره موضوعاتِ پیچیده، سؤال بپرسیم تا مشکلات در ذهن ما ساده‌تر شود و راحت‌تر بتوانیم موضوعات مختلف را بررسی کنیم. سؤال پرسیدن به‌عنوان یک نقشۀ راه عمل می‌کند. سؤال کنید تا بفهمید که آیا مطلب را به درستی متوجه شده‌اید یا خیر.
همچنین به‌خاطر داشته باشید لزوماً نباید سؤالات سخت و دشوار از خود بپرسید، گاهی اوقات سؤال‌های ساده می‌توانند در سریع‌ترین حالتِ ممکن، ما را به اهداف خود برسانند.
باورهایتان را به چالش بکشید
تعصب را کنار بگذاریم. نداشتن تعصبِ بی‌جا باعث می‌شود تا با فکری باز و منعطف به دنیای اطراف نگاه کنیم. سعی کنیم تا اطلاعات مختلف را بدون پیش‌داوری و تعصب وارد ذهن‌مان کرده و با دقت، آنها را ارزیابی کنیم. این تمرین باعث می‌شود تا دانش و اطلاعات ما افزایش پیدا کند.
از زوایای مختلف به مسائل نگاه کنید
بررسی موضوعات از زوایای مختلف باعث می‌شود تا راحت‌تر بتوانیم تمام ابعاد یک مسئله را تجزیه و تحلیل کرده و اطلاعات مفید و درست را از اطلاعات نادرست جدا کنیم. دیدگاه‌های مختلف از یک موضوع به ما کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانیم دست به انتخاب بزنیم.
کتاب‌های مفید بخوانید
خواندن کتاب‌های مفید می‌تواند باعث شود تا بتوانیم با آغوش باز مسائل مختلف را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم. کتاب می‌تواند همه چیز به ما یاد دهد. وقتی کتاب می‌خوانیم دانش و اطلاعاتِ ما افزایش پیدا می‌کند و روش‌های مختلفِ تفسیر و تحلیل اطلاعات را به ما آموزش می‌دهد.
مشورت با افراد باهوش و موفق
رفتار و افکار ما می‌تواند از نزدیک‌ترین آدم‌های اطراف ما نشأت گیرد. دوست شدن با افراد باهوش و یادگرفتن از آنها می‌تواند ما را به یادگیریِ تفکر نقاد نزدیک‌تر کند. افراد باهوش معمولاً در حل مسائل و تصمیمگیری موفق‌تر عمل می‌کنند، قدرت پردازش اطلاعات آنها بالاتر است و نقطه نظراتِ اساسی و هوشمندانه‌تری دارند. این افراد می‌توانند اطلاعات زیادی را دربارۀ تفکر نقاد در اختیار ما قرار دهند.
فرضیه‌های خود را نقض کنید
بسیاری از ما در هنگام وقوع یک مشکل، فرضیه‌هایی را از قبل مطرح می‌کنیم و بر اساس همین فرضیه‌ها تصمیمی می‌گیریم و قضاوت می‌کنیم.
برای اینکه تفکر نقاد داشته باشیم باید تمامی فرضیه‌هایی که از قبل ساختیم را زیر سؤال برده و مجدد بررسی کنیم و از خود بپرسیم اگر فرضیه‌هایی که از قبل چیده بودیم اشتباه از آب در آمد، چه اتفاقاتی در انتظار ما خواهد بود؟ با این حرکت تهدیدهایی که در مقابل ما وجود دارد را شناسایی کرده و آنها را تبدیل به فرصت می‌کنیم.
همدلی داشته باشید
همدلی یکی دیگر از مهارت‌های مهم در زندگی است که ما را به داشتن تفکر نقاد نزدیک می‌کند. اینکه ما خود را جای دیگران بگذاریم و از دید آنها به زندگی نگاه کنیم، باعث می‌شود بتوانیم رفتار آنها را تجزیه و تحلیل کرده و از جایگاه آنها، موضوعات را بررسی کنیم. همدلی کردن می تواند باعث شود تا اطلاعات بیشتری درباره‌ی آرمان‌ها، انگیزه‌ها، عقاید و غیره از افراد پیدا کنیم و آنها را بهتر درک کنیم.
گوش‌دادن فعال را تمرین کنید
گوش‌دادنِ فعال یکی از مهارت‌های لازم برای تفکر نقادانه است. مکالمات بسیار زیادی در طول روز وجود دارد که معمولاً به سادگی از کنار آنها عبور می‌کنیم. این مهارت به ما کمک می‌کند تا صحبت‌های مهم را بشنویم، پردازش کنیم و با سبک‌های فکری گوناگون در افراد آشنا شویم.
کلام آخر در مورد مهارت تفکر نقاد
در این مقاله از سایت برآیند تفکر نقاد را مورد بررسی قرار دادیم و در مورد اهمیت و تکنیک‌های افزایش مهارت تفکر نقادانه صحبت کردیم. خلاصه اینکه: تفکر نقادانه یعنی توانایی حل مشکلات بر مبنای شواهد منطقی.
نکتۀ بسیار مهم این است که نباید تفکر انتقادی را با بدبینی و بی‌اعتمادی به دیگران اشتباه بگیریم. گاهی اوقات به اشتباه ممکن است این تصور پیش آید که تفکر نقادانه به معنی بدبینی یا عدم اعتماد به دیگران است. این تصور کاملاً اشتباه است. در تفکر نقادانه ما به دنبال واقعیت‌ها و اطلاعات صحیحی هستیم نه منفی‌بافی و بی‌اعتمادی.
منابع:منبع اولمنبع دوممنبع سوممنبع چهارممنبع پنجم
- کتاب تفکر انتقادی نویسنده لیندا الدر، ریچارد پل
- کتاب مفهوم‌ها و ابزارهای تفکر نقادانه نویسنده ریچارد پل و لیندا الدر
- کتاب ذهن فریبکار شما (راهنمای علم برای مهارت تفکر نقاد) نویسنده پروفسور استیون نوولا
فرآیند تولید و تأیید علمی محتوا
این مطلب توسط تیم تحریریه برآیند تولید شده و به تأیید ناظر علمی رسیده است؛ چنانچه ابهام یا نظری در خصوص این مقاله دارید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
