مهارت تصمیم گیری چیست؟ مراحل تصمیم گیری درست

مهارت تصمیم گیری چیست؟ تا به حال شده از خودمان بپرسیم «چه شد که انتخاب من این شد؟» یا آنچه که امروز به نام رشته تحصیلی، کار، ازدواج و غیره در زندگی برای ما رقم خورده، آیا حاصل تصمیم‌‌گیری‌های ما بوده است یا خیر؟

تصمیم‌گیری یکی از مهارت‌های مهم در زندگی همه افراد است که کمتر کسی به آن عمیقاً توجه می‌کند. ما بدون گذراندن کلاس‌های زبان، تاریخ، ریاضی و غیره از مقطع دبیرستان فارغ‌التحصیل نمی‌شویم؛ اما آیا درسی در مورد مهارت تصمیم‌‌گیری برای ما وجود داشته است؟ آیا خودمان به‌صورت مجزا در این دوره ثبت‌نام کرده‌ایم؟ احتمالاً پاسخ منفی است.

بیایید در این زمینه بیشتر صحبت کنیم. یک آشپز را در نظر بگیرید؛ آیا این شخص بدون گذراندن دوره‌ آشپزی، می‌تواند به این مهارت دست پیدا کند؟ یا یک پزشک بدون گذراندن دوره تحصیلی می‌تواند بیماران خود را معاینه کند؟ اصلاً فرض بگیریم که فقط با تمرین و تجربه بتوانیم تصمیم گیرندگان خوبی باشیم.

جوئل سینگ می‌گوید:

من فکر می‌کنم تصمیم گیری مثل نفس کشیدن است؛ همان قدر بر زندگی اثر می‌گذارد و بدون شک می‌تواند سرنوشت ما را تغییر دهد.

اما کمی بیشتر که به اطراف خودمان نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که همه افراد نمی‌توانند به‌درستی تصمیم بگیرند و در بسیاری از موارد تصمیم‌های آنها با اشتباه همراه است.

تصمیم‌گیری در مدیریت، زندگی شخصی و غیره کاربرد دارد. در این قسمت از سایت برآیند می‌خواهیم درباره مهارت تصمیم‌گیری، اهمیت و مراحل آن صحبت کنیم پس با ما همراه باشید.

تصمیم گیری چیست؟

تصمیم گیری یعنی بین چند گزینۀ موجود، دست به انتخاب بزنیم. این مهارت، نوعی حل مسئله نیز به شمار می‌رود و شامل سه روش شهود، استدلال و یا ترکیبی از این دو می‌شود.

مهارت تصمیم گیری چیست؟

تصمیم‌های ما در زندگی می‌توانند کوچک یا بزرگ باشند که تأثیر زیادی در زندگی و آینده ما خواهند داشت. اینکه امروز با دوست‌مان بیرون باشیم، در سینما کدام فیلم را ببینیم و مثال‌هایی از این دست، شاید اهمیت چندان زیادی نداشته باشد، اما اینکه کدام رشته تحصیلی را انتخاب کنیم؟ در کدام دانشگاه ادامه تحصیل دهیم؟ و مثال‌هایی این چنین، بدون شک از اهمیت بالایی برخوردار است.

بسیاری از ما در هنگام تصمیم‌‌گیری‌های مهم، با شک ‌و تردید مواجه می‌شویم. مهارت تصمیم‌گیری در این زمان به کمک ما می‌آید. این مهارت باعث می‌شود تا از بین گزینه‌های موجود، بهترین انتخاب را داشته باشیم تا ضریب خطای ما به کمترین میزان ممکن، کاهش پیدا کند.

اهمیت مهارت تصمیم گیری

صبح چه ساعتی بیدار شویم؟ چه لباسی بپوشیم؟ چه صبحانه‌ای بخوریم؟ امروز چه‌ کارهایی را انجام دهیم؟ یا تصمیمات بزرگ‌تری مثل: چه شغلی را انتخاب کنیم؟ برای خرید خانه چقدر پس‌انداز کنیم؟ و تمامی این قبیل سؤالاتی که پرسیده می‌شوند، تصمیماتی هستند که زندگی ما را تحت شعاع قرار می‌دهند.

تصمیمات کوچک و بزرگی که نباید خیلی ساده از کنار آنها رد شویم. اگر به این تصمیمات اهمیت ندهیم در زندگی شکست می‌خوریم و یا آن را به زمین ‌و زمان ربط می‌دهیم.

نکته مهم این است که بسیاری از ما نسبت به عواقب تصمیم‌های خود آگاه نیستیم و اگر شکست بخوریم، می‌گوییم برایمان تجربه شد. در صورتی‌ که هر تجربه‌ای مفید نیست و ممکن است به قیمت از دست ‌رفتن مقداری از عمرمان تمام شود.

خبر خوب این است که تصمیم‌گیری، یک مهارت اکتسابی است و شما می‌توانید با تمرین و تکرار، خواندن کتاب، شرکت در کلاس‌های آموزشی، استفاده از تجربیاتِ دیگران و غیره آن را بهبود ببخشید.

وجود این مهارت برای موفقیت در زندگی ضروری است ولی اکثر ما، آموزش رسمی درباره چگونگی تصمیم گیری ندیده‌ایم.

انواع تصمیم گیری

مهارت‌های تصمیم‌گیری در طبقه‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصمیم گیری فردی
• تصمیم گیری گروهی
• تصمیم گیری منطقی
• تصمیم گیری شهودی
• تصمیم گیری برنامه‌ریزی‌شده و برنامه‌ریزی‌نشده
• تصمیم گیری شخصی و در مقابل تصمیم گیری سازمانی

پیشنهاد مطالعه

برای آشنایی با انواع روش‌های هدف گذاری مقاله زیر را بخوانید:

هدف گذاری چیست؟

مراحل تصمیم گیری

فرآیند تصمیم‌گیری شامل 7 مرحله است که در این قسمت به بررسی آنها می‌پردازیم.

مرحله اول: شناسایی علت

فرآیند تصمیم‌گیری، هنگامی آغاز می‌شود که برای ما مشکلی به وجود می‌آید و می‌خواهیم آن را حل کنیم. اما نکته مهم این است: تا زمانی که برای مشکل یا مسئله، تعریف دقیق و جامعی نداشته باشیم، نمی‌توانیم دست به اقدام بزنیم؛ با تعریف درست از مشکلات و مسائل، می‌توانیم آنها را طبقه‌بندی کرده و به سؤالاتی از قبیل: مشکل اصلی دقیقاً چیست؟ برای حل آن چقدر زمان داریم؟ از چه کسانی می‌توانیم در حل آن کمک بگیریم و غیره پاسخ دهیم.

مرحله دوم: جمع‌آوری اطلاعات

پس از تعریف مسئله، حالا نوبت به جمع‌آوری اطلاعات می‌رسد. این مرحله اهمیت بسیار زیادی دارد و باید با دقت بسیار بالایی انجام شود. بعضی مواقع بعد از جمع‌آوری اطلاعات به این نتیجه می‌رسیم که بهتر است از این موضوع منصرف شویم و حوزه دیگری را برای تصمیمات مختلف انتخاب کنیم؛ مثلاً قصد داشتیم در بورس سرمایه‌گذاری کنیم، اما بعد از جمع‌آوری اطلاعات به این نتیجه رسیدیم که این کار به دانش بالایی نیاز دارد و در غیر این صورت می‌تواند ضررهای زیادی را برای ما به همراه داشته باشد.

مرحله سوم: شناسایی راه‌حل‌های موجود

فرض کنید یک مدیر می‌خواهد در بخش طراحی سایت اقدام به جذب نیرو کند. اگر این شخص از چند نفرِ محدود برای استخدام، رزومه بخواهد بهتر است یا یک آگهی تبلیغاتی داشته باشد؟ بدون شک با انتشار آگهی، افراد بیشتری رزومه ارسال می‌کنند و دستِ ایشان برای استخدامِ فرد مورد نظر، بازتر خواهد بود.

مرحله چهارم: ارزیابی و بررسی راه‌حل

در این مرحله باید راه‌حل‌های موجود را ارزیابی کنیم و به آنها امتیاز دهیم. تنها زمانی ارزیابی صورت‌ گرفته صحیح خواهد بود که مراحل جمع‌آوری اطلاعات به‌درستی انجام شده باشد.

در مثال قبل، مدیر شرکت، رزومه‌های جمع‌آوری ‌شده را بررسی می‌کند و در همان ابتدا، تعدادی از آنها را به دلیل عدم مطابقت با نیاز مجموعه، نداشتن دانش کافی و غیره حذف می‌کند. بعد از ارزیابی دقیق، رزومه‌ها اولویت‌بندی می‌شوند و تاریخ مصاحبه برای افراد در نظر گرفته می‌شود.

مرحله پنجم: انتخاب بهترین گزینه

اکنون نوبت به انتخاب بهترین راه‌حل رسیده است. اگر مراحل قبل را به‌ درستی پشت سر گذاشته باشید، تصمیم گیری برای شما آسان‌تر خواهد بود. در این مرحله بهتر است گزینه‌های موجود را به ترتیبِ اهمیت، ارزش‌گذاری کنید تا بتوانید تصمیم بهتری بگیرید.

به طور مثال: در زمینه استخدام طراح سایت، شخصی که از دانش بالاتر، رزومه قوی‌تر و سابقه کارِ بیشتری برخوردار است احتمال استخدام آن نیز بیشتر خواهد بود.

پیشنهاد مطالعه

اگر به دنبال راهکارهایی برای افزایش نظم شخصی هستید مقاله زیر را بخوانید:

نظم شخصی جیست؟

مرحله ششم: اقدام به انجام تصمیم

مهارت تصمیم گیری با انتخاب بهترین گزینه تکمیل نمی‌شود، بلکه باید آن را اجرا کنیم. در این مرحله بعد از طی‌ کردن مراحل قبل، تصمیم خود را عملی می‌کنیم تا فرآیند تصمیم گیری انجام شود.

مرحله هفتم: ارزیابی و بررسی نتایج

بعد از اینکه اقدام به تصمیم گیری کردید هر اتفاقی افتاد باید پیامد آن را بپذیریم. بدون شک همۀ تصمیمات ما درست نخواهند بود، اما نکته مهم اینجا است که نباید ناامید شویم بلکه باید نگاه رو به‌ جلو داشته باشیم.

به طور مثال: بعد از استخدامِ فرد مورد نظر، نوع عملکرد و میزان پیشرفت یا پسرفت‌مان را مورد ارزیابی قرار دهیم. طبیعتاً هر تصمیمی، نتایجی را به همراه دارد که بررسی این بازخوردها به ما کمک می‌کند تا در تصمیم گیری‌های بعدی، انتخاب‌های بهتر و با دقت‌ بیشتری داشته باشیم.

موارد مؤثر در تصمیم گیری

عوامل مؤثری برای رسیدن به تصمیم‌گیری درست وجود دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم پیش‌داوری
• شناخت توانایی‌ها و نقاط ضعف و قوت
• توجه به ارزش‌ها
• جلوگیری از توجیه کردن
• بهانه نیاوردن در هنگام تصمیم گیری اشتباه

کلام پایانی

همه ما در طول زندگی مشغول تصمیم‌گیری هستیم. از تصمیمات کوچک مثل غذا خوردن و انتخاب لباس گرفته تا تصمیمات بزرگ‌تر مثل مهاجرت و خرید خانه. همین تصمیمات کوچک و بزرگ هستند که مشخص می‌کنند ما به اهدافمان می‌رسیم یا خیر.

مهارت تصمیم گیری یکی از مهارت‌های مهم در زندگی است که بهتر است والدین به فرزندان خود از کودکی آموزش دهند. تصمیم‌‌گیری باعث می‌شود تا کار ما در هنگام انتخاب بین چندین گزینه راحت‌تر شود و شانس موفقیت ما افزایش پیدا کند.