مهارت تصمیم گیری چیست؟ مراحل تصمیم گیری درست

تا به حال شده از خودمان بپرسیم «چه شد که انتخاب من این شد؟» یا آنچه که امروز به نام رشته تحصیلی، کار، ازدواج و غیره در زندگی برای ما رقم خورده، آیا حاصل تصمیم‌ گیری‌های ما بوده است یا خیر؟

تصمیم گیری یکی از مهارت‌های مهم در زندگی همه افراد است که کمتر کسی به آن توجه می‌کند. ما بدون گذراندن کلاس‌های زبان، تاریخ، ریاضی و غیره از مقطع دبیرستان فارغ‌التحصیل نمی‌شویم. اما آیا دوره درسی در مورد تصمیم‌ گیری برای ما وجود داشته است؟ آیا خودمان به‌صورت مجزا در این دوره ثبت‌نام کرده‌ایم؟ احتمالاً پاسخ منفی است.

بیایید در این زمینه بیشتر صحبت کنیم. یک آشپز را در نظر بگیریم، آیا این شخص بدون گذراندن دوره‌ آشپزی، می‌تواند به این مهارت دست پیدا کند؟ یا یک پزشک بدون گذراندن دوره تحصیلی می‌تواند بیماران خود را معاینه کند؟ اصلاً فرض بگیریم که فقط با تمرین و تجربه بتوانیم تصمیم گیرندگان خوبی باشیم.

جوئل سینگ می‌گوید:

من فکر می‌کنم تصمیم گیری مثل نفس کشیدن طبیعی است، همان قدر بر زندگی اثر می‌گذارد و بدون شک می‌تواند سرنوشت ما را تغییر دهد.

اما کمی بیشتر که به اطراف خودمان نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که همه نمی‌توانند به‌درستی تصمیم بگیرند و در بسیاری از موارد تصمیم‌های این افراد با اشتباه همراه است.

تصمیم گیری در مدیریت، زندگی شخصی و غیره کاربرد دارد. در این قسمت از سایت برآیند می‌خواهیم درباره مهارت تصمیم گیری، اهمیت و مراحل آن صحبت کنیم پس با ما همراه باشید.

تصمیم گیری چیست؟

واژه تصمیم در فرهنگ لغت به معنی تعیین کردن، پایان‌دادن، حل کردن، عزم خود را جزم کردن و غیره است. ریشه لاتین این واژه (Decision) به معنای قطع کردن است که به قطع کردن آشفتگی اطراف، توانمند ساختن افراد در هنگام انتخاب و غیره اشاره دارد.

تصمیم گیری یعنی بین چند گزینه موجود، دست به انتخاب بزنیم. این مهارت نوعی حل مسئله نیز به شمار می‌رود و شامل سه روش شهود، استدلال و یا ترکیبی از این دو می‌شود.

مهارت تصمیم گیری چیست؟

تصمیم‌های ما در زندگی شامل تصمیم‌های کوچک و بزرگ می‌شوند که این تصمیمات، تأثیر زیادی در زندگی ما خواهند داشت و می توانند آینده ما را بسازند. اینکه امروز با دوست‌مان بیرون باشیم، در سینما کدام فیلم را ببینیم و غیره شاید اهمیت چندان زیادی نداشته باشد، اما اینکه کدام رشته تحصیلی را انتخاب کنیم؟ در کدام دانشگاه ادامه تحصیل دهیم؟ و غیره بدون شک از اهمیت بالایی برخوردار است.

بسیاری از ما در هنگام تصمیم‌ گیری‌های مهم، با شک ‌و تردید مواجه می‌شویم. مهارت تصمیم گیری در این زمان به کمک ما می‌آید. این مهارت باعث می‌شود تا ما از بین گزینه‌های موجود بهترین انتخاب را داشته باشیم تا ضریب خطای ما به کمترین میزان ممکن کاهش پیدا کند.

اهمیت مهارت تصمیم گیری

صبح چه ساعتی بیدار شویم؟ چه لباسی بپوشیم؟ چه صبحانه‌ای بخوریم؟ امروز چه‌ کارهایی را انجام دهیم؟ یا تصمیمات بزرگ‌تری مثل: چه شغلی را انتخاب کنیم؟ برای خرید خانه چقدر پس‌انداز کنیم؟ و تمامی این قبیل سؤالاتی که پرسیده می‌شوند، تصمیماتی هستند که زندگی ما را تحت شعاع قرار می‌دهند.

تصمیمات کوچک و بزرگی که نباید خیلی ساده از کنار آنها رد شویم. اگر به این تصمیمات اهمیت ندهیم دز زندگی شکست می‌خوریم، آن را به زمین ‌و زمان ربط می‌دهیم.

نکته مهم این است که بسیاری از ما نسبت به عواقب تصمیم‌های خود آگاه نیستیم و اگر شکست بخوریم می‌گوییم برایمان تجربه شد. درصورتی‌که هر تجربه‌ای مفید نیست و ممکن است به قیمت از دست ‌رفتن مقداری از عمرمان تمام شود.

خبر خوب این است که تصمیم گیری یک مهارت اکتسابی است و شما می‌توانید با تمرین و تکرار، خواندن کتاب، شرکت در کارگاه، استفاده از تجربیات دیگران و غیره آن را بهبود ببخشید.

وجود این مهارت برای موفقیت در زندگی ضروری است ولی اکثر ما، آموزش رسمی درباره چگونگی تصمیم گیری ندیده‌ایم.

انواع تصمیم گیری

مهارت‌های تصمیم گیری در طبقه‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصمیم گیری فردی
• تصمیم گیری گروهی
• تصمیم گیری منطقی
• تصمیم گیری شهودی
• تصمیم گیری برنامه‌ریزی‌شده و برنامه‌ریزی‌نشده
• تصمیم گیری شخصی و در مقابل تصمیم گیری سازمانی

مراحل تصمیم گیری

فرآیند تصمیم گیری شامل 7 مرحله است که در این قسمت به بررسی آنها می‌پردازیم.

مرحله اول: شناسایی علت

فرآیند تصمیم گیری هنگامی آغاز می‌شود که برای ما مشکلی به وجود می‌آید و می‌خواهیم آن را حل کنیم. اما مسئله اصلی این است، تا زمانی که برای مشکل تعریف دقیق و جامعی نداشته باشیم، نمی‌توانیم دست به اقدام بزنیم.

با تعریف درست از مشکلات، می‌توانیم آنها را طبقه‌بندی کرده و به سؤالاتی از قبیل: مشکل اصلی دقیقاً چیست؟ برای حل آن چند روز زمان داریم؟ از چه کسانی می‌توانیم در حل آن کمک بگیریم و غیره پاسخ دهیم.

مرحله دوم: جمع‌آوری اطلاعات

پس از تعریف مسئله حالا نوبت به جمع‌آوری اطلاعات می‌رسد. این مرحله اهمیت بسیار زیادی دارد و باید با دقت بسیار بالایی انجام شود. بعضی مواقع بعد از جمع‌آوری اطلاعات به این نتیجه می‌رسیم که بهتر است از این موضوع منصرف شویم و حوزه دیگری را برای تصمیمات مختلف انتخاب کنیم.

مثلاً قصد داشتیم در بورس سرمایه‌گذاری کنیم، اما بعد از جمع‌آوری اطلاعات به این نتیجه رسیدیم که این کار به دانش بسیار بالایی نیاز دارد و در غیر این صورت می‌تواند ضررهای زیادی را برای ما به همراه داشته باشد.

مرحله سوم: شناسایی راه‌حل‌های موجود

در هنگام تصمیم گیری نباید عجله کنیم. همیشه برای حل مسئله راه‌حل‌های گوناگونی وجود دارد و هر چه بیشتر برای پیدا کردن آن انرژی مصرف کنیم، راه‌‌حل‌های بیشتری نیز به سراغ ما می‌آید. هر چه راه‌حل‌های بیشتری برای حل مشکل وجود داشته باشد، تصمیم گیری نیز آسان‌تر خواهد شد و ما می‌توانیم بهترین گزینه را انتخاب کنیم.

فرض کنیم یک مدیر می‌خواهد در بخش طراحی سایت اقدام به جذب نیرو کند. اگر این شخص از چند نفر محدود برای استخدام، رزومه بخواهد بهتر است یا یک آگهی تبلیغاتی داشته باشد؟ بدون شک با انتشار آگهی، افراد بیشتری رزومه ارسال می‌کنند و دست مدیر شرکت برای استخدام فرد مورد نظر بازتر خواهد بود.

مرحله چهارم: ارزیابی و بررسی راه‌حل

در این مرحله باید راه‌حل‌های موجود را ارزیابی کنیم و به آنها امتیاز دهیم. تنها زمانی ارزیابی صورت‌ گرفته صحیح خواهد بود که مراحل جمع‌آوری اطلاعات به‌درستی انجام شده باشد.

در مثال قبل، مدیر شرکت رزومه‌های جمع‌آوری ‌شده را بررسی می‌کند و در همان ابتدا تعدادی از آنها را به دلیل عدم مطابقت با نیاز شرکت، نداشتن دانش کافی و غیره حذف می‌کند. بعد از ارزیابی دقیق، رزومه‌ها اولویت‌بندی می‌شوند و تاریخ مصاحبه برای افراد در نظر گرفته می‌شود.

مرحله پنجم: انتخاب بهترین گزینه

اکنون نوبت به انتخاب بهترین راه‌حل رسیده است. اگر مراحل قبل را به‌درستی پشت سر گذاشته باشید، تصمیم گیری برای شما آسان‌تر خواهد بود. در این مرحله بهتر است گزینه‌های موجود را به ترتیب اهمیت، ارزش‌گذاری کنید تا بتوانید تصمیم بهتری بگیرید.

به طور مثال در زمینه استخدام طراح سایت، شخصی که از دانش بالاتر، رزومه قوی‌تر و سابقه کارِ بیشتری برخوردار است احتمال استخدام آن نیز بیشتر خواهد بود.

مرحله ششم: اقدام به انجام تصمیم

مهارت تصمیم گیری با انتخاب بهترین گزینه تکمیل نمی‌شود بلکه باید آن را اجرا کنیم. در این مرحله بعد از طی‌کردن مراحل قبل، تصمیم خود را عملی می‌کنیم تا فرآیند تصمیم گیری انجام شود.

مرحله هفتم: ارزیابی و بررسی نتایج

بعد از اینکه اقدام به تصمیم گیری کردید هر اتفاقی افتاد باید پیامد آن را بپذیریم. بدون شک همه‌ی تصمیمات ما درست نخواهند بود، اما نکته مهم اینجا است که نباید ناامید شویم و باید نگاه رو به‌ جلو داشته باشیم.

به طور مثال بعد از استخدام فرد مورد نظر، نوع عملکرد و میزان پیشرفت یا پسرفت‌مان را مورد ارزیابی قرار دهیم. طبیعتاً هر تصمیمی نتایجی را به همراه دارد که بررسی این بازخوردها به ما کمک می‌کند تا در تصمیم گیری‌های بعدی، انتخاب‌های بهتر و با دقت‌تری داشته باشیم.

موارد مؤثر در تصمیم گیری

عوامل مؤثری برای رسیدن به تصمیم گیری درست وجود دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم پیش‌داوری
• شناخت توانایی‌ها و نقاط ضعف و قوت
• توجه به ارزش‌ها
• جلوگیری از توجیه کردن
• بهانه نیاوردن در هنگام تصمیم گیری اشتباه

کلام پایانی

همه ما در طول زندگی مشغول تصمیم گیری هستیم. از تصمیمات کوچک مثل غذا خوردن و انتخاب لباس گرفته تا تصمیمات بزرگ‌تر مثل مهاجرت و خرید خانه. همین تصمیمات کوچک و بزرگ هستند که مشخص می‌کنند ما به اهدافمان می‌رسیم یا خیر.

مهارت تصمیم گیری یکی از مهارت‌های مهم در زندگی است که بهتر است والدین به فرزندان خود از کودکی آموزش دهند. تصمیم‌ گیری باعث می‌شود تا کار ما در هنگام انتخاب بین چندین گزینه راحت‌تر شود و شانس موفقیت ما افزایش پیدا کند.