تا به حال شده از خودتان بپرسید «چه شد که انتخاب من این شد؟» یا آنچه که امروز به نام رشته تحصیلی، کار، ازدواج و… در زندگی برای من رقم خورده، آیا حاصل تصمیم‌گیری‌های من بوده است یا خیر؟

تصمیم گیری یکی از مهارت‌های مهم در زندگی همه انسان‌ها است که کمتر کسی به آن توجه می‌کند. شما بدون گذراندن کلاس‌های زبان، تاریخ، ریاضی و… از مقطع دبیرستان فارغ‌التحصیل نمی‌شوید. اما آیا دوره درسی در مورد تصمیم گیری برای شما وجود داشته است؟ آیا خودتان به‌صورت مجزا در این دوره ثبت‌نام کرده‌اید؟ احتمالاً پاسخ منفی است.

بیاید بیشتر در این زمینه صحبت کنیم. یک آشپز را در نظر بگیرید، آیا این شخص بدون گذراندن دوره‌ آشپزی، می‌تواند به این مهارت دست پیدا کند؟ یا یک پزشک بدون گذراندن دوره تحصیلی می‌تواند بیماران خود را معاینه کند؟ اصلاً فرض بگیریم که فقط با تمرین و تجربه بتوانیم تصمیم گیرندگان خوبی باشیم.

جوئل سینگ می‌گوید: من فکر می‌کنم تصمیم گیری مثل نفس کشیدن طبیعی است، همان قدر بر زندگی اثر می‌گذارد و بدون شک می‌تواند سرنوشت ما را تغییر دهد.

اما کمی بیشتر که به اطراف خود نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که همه نمی‌توانند به‌درستی تصمیم بگیرند و در بسیاری از موارد تصمیم‌های این افراد با اشتباه همراه است.

تصمیم گیری در مدیریت، در زندگی شخصی و… کاربرد دارد. در این قسمت می‌خواهیم درباره مهارت تصمیم گیری، اهمیت و مراحل آن صحبت کنیم با ما همراه باشید.

تصمیم گیری چیست؟

واژه تصمیم در فرهنگ لغت به معنی تعیین کردن، پایان‌دادن، حل کردن، عزم خود را جزم کردن و… است. ریشه لاتین این واژه به معنای قطع کردن است که به قطع کردن آشفتگی اطراف، توانمند ساختن افراد در هنگام انتخاب و… اشاره دارد.

تصمیم گیری یعنی بین چند گزینه موجود دست به انتخاب بزنیم. این مهارت نوعی حل مسئله نیز به شمار می‌رود و شامل سه روش شهود، استدلال و یا ترکیبی از این دو می‌شود. تصمیم گیری بر اساس شهود همان اتکا به ندا و حس درونی و روش استدلال بر اساس داده‌های عینی و مدارک موجود دلالت دارد.

مهارت تصمیم گیری چیست

تصمیم‌های ما در زندگی شامل تصمیم‌های کوچک و بزرگ می‌شوند که این تصمیمات، تأثیر زیادی در زندگی ما خواهند داشت و می توانند آینده ما را بسازند. اینکه امروز با دوستم بیرون باشم، سینما کدام فیلم را ببینم و… شاید اهمیت زیاد چندانی نداشته باشد، اما اینکه کدام رشته تحصیلی را انتخاب کنم؟ در کدام دانشگاه ادامه تحصیل دهم؟ و… بدون شک از اهمیت بالایی برخوردار است.

بسیاری از ما در هنگام تصمیم‌ گیری‌های مهم، با شک ‌و تردید مواجه می‌شویم. مهارت تصمیم گیری در این زمان به کمک ما می‌آید. این مهارت باعث می‌شود تا ما از بین گزینه‌های موجود بهترین انتخاب را داشته باشیم تا ضریب خطای ما به کمترین میزان ممکن کاهش پیدا کند.

اهمیت مهارت تصمیم گیری

صبح چه ساعتی بیدار شوم؟ چه لباسی بپوشم؟ چه صبحانه‌ای بخورم؟ امروز چه‌کارهایی را انجام دهم؟ یا تصمیمات بزرگ‌تری مثل: چه شغلی را انتخاب کنم؟ برای خرید خانه چقدر پس‌انداز کنم؟ و تمامی این قبیل سؤالاتی که پرسیده می‌شوند، تصمیماتی هستند که زندگی ما را تحت شعاع قرار می‌دهند.

تصمیمات کوچک و بزرگی که نباید خیلی ساده از کنار آنها رد شویم. اگر به این تصمیمات اهمیت ندهیم شکست می‌خوریم، آن را به زمین ‌و زمان ربط می‌دهیم، می‌گوییم حتماً تقدیرمان در این بوده است، از اولش هم شانس با ما یار نبوده و…

نکته مهم این است که بسیاری از ما نسبت به عواقب تصمیم ‌های خود آگاه نیستیم و اگر شکست بخوریم می‌گوییم برایمان تجربه شد. درصورتی‌که هر تجربه‌ای مفید نیست و ممکن است به قیمت از دست ‌رفتن مقداری از عمر ما تمام شود.

خبر خوب این است که تصمیم گیری یک مهارت اکتسابی است و شما می‌توانید با تمرین و تکرار، خواندن کتاب، شرکت در کارگاه، استفاده از تجربیات دیگران و… آن را بهبود ببخشید.

وجود این مهارت برای موفقیت در زندگی ضروری است و این در حالی است که اکثر ما آموزش رسمی درباره چگونگی تصمیم گیری ندیده‌ایم.

انواع تصمیم گیری

مهارت‌های تصمیم گیری در طبقه‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصمیم گیری فردی
• تصمیم گیری گروهی
• تصمیم گیری منطقی
• تصمیم گیری شهودی
• تصمیم گیری برنامه‌ریزی‌شده و برنامه‌ریزی‌نشده
• تصمیم گیری شخصی و در مقابل تصمیم گیری سازمانی

مراحل تصمیم گیری

فرآیند تصمیم گیری شامل 7 مرحله است که در این قسمت به بررسی آنها می‌پردازیم.

مرحله اول: شناسایی علت

فرآیند تصمیم گیری هنگامی آغاز می‌شود که برای ما مشکلی به وجود می‌آید و می‌خواهیم آن را حل کنیم. مسئله اصلی این است، تا زمانی که برای مشکل تعریف دقیق و جامعی نداشته باشیم، نمی‌توانیم دست به اقدام بزنیم.

با تعریف درست از مسئله می‌توانیم آنها را طبقه‌بندی کرده و به سؤالاتی از قبیل: مشکل اصلی دقیقاً چیست؟ برای حل آن چند روز زمان دارم؟ از چه کسانی می‌توانم در حل آن کمک بگیریم و … پاسخ دهیم.

مرحله دوم: جمع‌آوری اطلاعات

پس از تعریف مسئله حالا نوبت به جمع‌آوری اطلاعات می‌رسد. این مرحله اهمیت بسیار زیادی دارد و باید بادقت بسیار بالایی انجام شود. بعضی مواقع بعد از جمع‌آوری اطلاعات به این نتیجه می‌رسیم که بهتر است بی‌خیال این موضوع شویم و حوزه دیگری را برای تصمیمات دیگر انتخاب کنیم.

مثلاً قصد داشتیم در بورس سرمایه‌گذاری کنیم، اما بعد از جمع‌آوری اطلاعات به این نتیجه رسیدیم که این کار به دانش بسیار بالایی نیاز دارد و در غیر این صورت می‌تواند ضررهای زیادی را برای ما به همراه داشته باشد.

مرحله سوم: شناسایی راه‌حل‌های موجود

در هنگام تصمیم گیری نباید عجله کنیم. همیشه برای حل مسئله راه‌حل‌های گوناگونی وجود دارد و هر چه بیشتر برای پیدا کردن آن انرژی مصرف کنیم، راه‌ حل‌های بیشتری نیز به سراغ ما می‌آید. هر چه راه‌حل‌های بیشتری برای حل مشکل وجود داشته باشد، تصمیم گیری نیز آسان‌تر خواهد شد و ما می‌توانیم بهترین گزینه را انتخاب کنیم.

فرض کنید یک مدیر می‌خواهد در بخش طراحی سایت اقدام به جذب نیرو کند. اگر این شخص از چند نفر محدود برای استخدام رزومه بخواهد بهتر است یا یک آگهی تبلیغاتی داشته باشد؟ بدون شک با انتشار آگهی افراد بیشتری رزومه ارسال می‌کنند و دست مدیر شرکت برای استخدام فرد مورد نظر بازتر خواهد بود.

مرحله چهارم: ارزیابی و بررسی راه‌حل

در این مرحله باید راه‌حل‌های موجود را ارزیابی کنید و به آنها امتیاز دهید. تنها زمانی ارزیابی صورت‌ گرفته صحیح خواهد بود که مراحل جمع‌آوری اطلاعات به‌درستی انجام شده باشد.

در مثال قبل، مدیر شرکت رزومه‌های جمع‌آوری ‌شده را بررسی می‌کند و در همان ابتدا تعدادی از آنها را به دلیل عدم مطابقت با نیاز شرکت، نداشتن دانش کافی و… حذف می‌کند. بعد از ارزیابی دقیق، رزومه‌ها اولویت‌بندی می‌شوند و تاریخ مصاحبه برای افراد در نظر گرفته می‌شود.

مرحله پنجم: انتخاب بهترین گزینه

اکنون نوبت به انتخاب بهترین راه‌حل رسیده است. اگر مراحل قبل را به‌درستی پشت سر گذاشته باشید، تصمیم گیری برای شما آسان‌تر خواهد بود. در این مرحله بهتر است گزینه‌های موجود را به ترتیب اهمیت، ارزش‌گذاری کنید تا بتوانید تصمیم بهتری بگیرید.

به طور مثال در زمینه استخدام طراح سایت شخصی که از دانش بالاتر، رزومه قوی‌تر و سابقه کار بیشتری برخوردار است احتمال استخدام آن نیز بیشتر خواهد بود.

مرحله ششم: اقدام به انجام تصمیم

مهارت تصمیم گیری با انتخاب بهترین گزینه تکمیل نمی‌شود بلکه باید آن را اجرا کنید. در این مرحله بعد از طی‌کردن مراحل قبل، تصمیم خود را عملی می‌کنیم تا فرآیند تصمیم گیری انجام شود.

مرحله هفتم: ارزیابی و بررسی نتایج

بعد از اینکه اقدام به تصمیم گیری کردید هر اتفاقی افتاد باید پیامد آن را بپذیرید. بدون شک همه‌ی تصمیمات ما درست نخواهند بود، اما نکته مهم اینجاست که نباید ناامید شویم و باید نگاه رو به‌ جلو داشته باشیم.

به طور مثال بعد از استخدام فرد موردنظر، نوع عملکرد و میزان پیشرفت یا پسرفت او را مورد ارزیابی قرار دهید.

طبیعتاً هر تصمیمی نتایجی را به همراه دارد که بررسی این بازخوردها به ما کمک می‌کند تا در تصمیم گیری‌های بعدی انتخاب‌های بهتر و بادقت‌تری داشته باشیم.

موارد مؤثر در تصمیم گیری

عوامل مؤثری برای رسیدن به تصمیم گیری درست وجود دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم پیش‌داوری
• شناخت توانایی‌ها و نقاط ضعف و قوت
• توجه به ارزش‌ها
• جلوگیری از توجیه کردن
• بهانه نیاوردن در هنگام تصمیم گیری اشتباه

کلام پایانی

همه ما در طول زندگی مشغول تصمیم گیری هستیم. از تصمیمات کوچک مثل غذا خوردن و انتخاب لباس گرفته تا تصمیمات بزرگ‌تر مثل مهاجرت و خرید خانه. همین تصمیمات کوچک و بزرگ هستند که مشخص می‌کنند ما به اهدافمان می‌رسیم یا خیر. مهارت تصمیم گیری یکی از مهارت‌های مهم در زندگی است که بهتر است والدین به فرزندان خود از کودکی آموزش دهند. تصمیم‌گیری باعث می‌شود تا کار ما در هنگام انتخاب بین چندین گزینه راحت‌تر شود و شانس موفقیت ما افزایش پیدا کند.

از اینکه تا انتهای این مقاله همراه ما بودید از شما عزیزان کمال تشکر را داریم.