مقایسه با دیگران و تأثیر آن بر اعتماد به نفس
مقایسه خود با دیگران تا حد زیادی طبیعی است. همه ما در زندگی، خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم، ظاهرمان را با افراد مشهوری که در تلویزیون می‌بینیم و استعداد‌های‌مان را با دوستان و همکاران‌مان مقایسه می‌کنیم. در روانشناسی، نظریه مقایسه اجتماعی یکی از نظریاتی است که توضیح می‌دهد چرا ما به مقایسه با دیگران تمایل داریم.
بیایید در این مقاله از سایت برآیند نگاهی دقیق‌تر به نحوه عملکرد مقایسه اجتماعی بیندازیم و ببینیم مقایسه‌هایی که انجام می‌دهیم چگونه بر دیدگاهی که ممکن است نسبت به خودمان داشته باشیم تأثیر می‌گذارد. سپس نسبت به عوارض مقایسه خود با دیگران و تأثیر آن بر اعتماد به نفس آگاهی پیدا کنیم و یاد بگیریم که چگونه مقایسه خود با دیگران را کنترل کنیم.
انواع مقایسه اجتماعی
بر اساس نظریه مقایسه اجتماعی لئون فستینگر، مقایسه با دیگران برای درک جایگاه خود در دنیای اجتماعی ضروری است. اما زیاده‌روی در این کار، تبعاتی را به دنبال دارد.
ما این مقایسه خود با دیگران را در دو بعد انجام می‌دهیم:
بعد عمودی که عمدتاً بر این موضوع تمرکز می‌کنند که آیا هدف مقایسه بهتر از ما است یا بدتر. در بعد افقی نیز روی شباهت‌ها و تفاوت‌های خود و دیگران تمرکز می‌شود (لاک، 2003). مقایسه‌های اجتماعی عمودی نیز در دو جهت نزولی و صعودی انجام می‌شود.
مقایسه‌های رو به پایین ممکن است در ظاهر بی‌ضرر و حتی سالم به نظر برسند، ولی چند مشکل دارند. اول اینکه اعتماد به نفسی که براساس آن شکل بگیرد بسیار شکننده است؛ زیرا به بدبختی مداوم دیگران بستگی دارد.
همچنین وقتی خیلی روی ویژگی‌های منفی دیگران تمرکز می‌کنیم، ویژگی‌های مثبت‌شان را نادیده می‌گیریم و این کار توانایی ما را برای همدلی و حمایت از آن‌ها محدود می‌کند.
مقایسه رو به بالا نیز می‌تواند یک شمشیر دو لبه باشد. از یک طرف، می‌تواند الهام بخش باشد، ما را تشویق کند تا تلاش کنیم، و اطلاعات مفیدی در مورد چگونگی غلبه بر مشکلات بیاموزیم. از سوی دیگر، مقایسه رو به بالا می‌تواند حسادت و عزت نفس پایین را در ما تقویت کند.
این مقایسه باعث می‌شود ما پیچیدگی‌های زندگی دیگران را نادیده بگیریم و فقط از روی یک تصویر کلی قضاوت کنیم. این کار می‌تواند استاندارد‌های غیرواقعی از زیبایی یا موفقیت ایجاد کند. بنابراین ما باید حواس‌مان باشد تا در این تله‌ها گیر نکنیم.
چرا ما خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم؟
همه ما گاهی تجربه این را داشته‌ایم که با شنیدن خبر خوبی درمورد یکی از دوستان خود احساس خوشحالی می‌کنیم، اما برای خودمان ناراحت می‌شویم که شانس مشابهی را تجربه نکرده‌ایم؛ برعکس وقتی می‌شنویم شخص دیگری کمی شکست خورده است و دچار بدبختی شده‌است باعث می‌شود احساس کنیم در مقایسه با او ما چه فرد خوش شانسی بوده‌ایم.
مقایسه کردن ذاتاً چیز بدی نیست و در واقع ما مدام این کار را انجام می‌دهیم. وضعیت فعلی‌مان را با گذشته مقایسه می‌کنیم، خود فعلی‌مان را با خود قبلی‌مان مقایسه کرده، خودمان را با همسالان‌مان مقایسه می‌کنیم و دانش و توانایی‌های‌مان را با دیگران مقایسه می‌کنیم.
همه این‌ها چیز‌های خوبی هستند. مقایسه بخشی طبیعی از شناخت انسان است و می‌تواند برای رشد فردی مفید باشد. وقتی خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم، اطلاعاتی در مورد آنچه می‌خواهیم و جایی که دوست داریم باشیم به دست می‌آوریم.
با این حال، مقایسه کردن همچنین می‌توانند درد‌های روحی زیادی را برای ما ایجاد کنند. شرط اصلی این است که این مقایسه خود با دیگران را به درستی کنترل کنیم. همانطور که گفتیم مقایسه می‌تواند یک شمشیر دو لبه باشد. مقایسه‌ها در عین حال که می‌توانند یک محرک قوی باشند، ممکن است یک بازدارنده قوی از انجام کار‌ها نیز باشند. همچنین مقایسه کردن در دراز مدت برای سلامت روان ما خوب نیست.
تأثیر شبکه‌های اجتماعی
شبکه‌های اجتماعی در چند سال گذشته مقایسه اجتماعی را وارد یک دنیای دیگری کرده است. ما می‌بینیم که چه کسی، چه کار‌هایی را انجام می‌دهد که ما انجام نمی‌دهیم، و ممکن است دچار استرس شویم که آیا به اندازه کافی تلاش می‌کنیم، به اندازه کافی درآمد داریم یا به اندازه کافی از زندگی لذت می‌بریم. ما زندگی عادی خودمان را با بهترین خاطرات دیگران مقایسه می‌کنیم.
ما نمی‌دانیم که آیا آن‌ها بهترین عکس‌های خود از بین ده‌ها عکس را انتخاب می‌کنند یا اینکه واقعاً این عکس‌ها اصطلاحاً یهویی و طبیعی است. در هر صورت، شبکه‌های اجتماعی بستری را برای مقایسه خود با دیگران فراهم می‌سازند و باعث می‌شوند بسیاری از ما احساس بدتری نسبت به خود داشته باشیم.
مطالعه‌ای که توسط پریماک و همکاران در سال 2017 انجام شد، ارتباط بین استفاده از شبکه‌های اجتماعی و تأثیر آن بر افسردگی و افزایش علائم اضطراب در جوانان 19 تا 32 ساله را نشان می‌دهد، اگرچه تحقیقات بیشتری در مورد علت و معلولی بودن این رابطه مورد نیاز است. ممکن است دلایل زیادی وجود داشته باشد که چرا شبکه‌های اجتماعی با افزایش اضطراب و علائم افسردگی، تصویر بدنی منفی و مشکلات خواب ارتباط نشان داده است، اما افزایش مقایسه اجتماعی یکی از اصلی‌ترین دلایل است.
آلفرد آدلر می‌گوید:
انسان بودن به معنای داشتن احساسات حقارت است
در عصر شبکه‌های اجتماعی، این احساس تشدید و تقویت می شود. مقایسه اجتماعی در دنیای واقعی معمولاً شامل مقایسه خود با چند نفر دیگر می‌شود، در حالی که دنیای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی پتانسیل تقریباً نامحدودی را برای مقایسه خود با دیگران فراهم می‌آورد.
عزت نفس عاملی مهم در مقایسه خود با دیگران
مطالعات ریچینز در سال ۱۹۹۱ نشان می‌دهند که هر چه عزت نفس ما پایین‌تر باشد، تمایل بیشتری به مقایسه با دیگران داریم. مشکل اینجاست که این مقایسه باعث می‌شود احساس بدتری در مورد خود داشته باشیم و به این ترتیب وارد یک چرخه ناسالم شویم.
گفته می‌شود، همه کسانی که مقایسه‌های اجتماعی انجام می‌دهند، در نهایت احساس بدتری پیدا نمی‌کنند. گاهی اوقات افراد از مقایسه‌های اجتماعی رو به بالا برای ایجاد انگیزه برای انجام کار‌های خود استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، فردی که آرزو دارد سریعتر بدود و خود را با بهترین دونده‌ای که می‌شناسد مقایسه می‌کند. این کار ممکن است او را تشویق کند تا تکنیک‌ها و آمادگی بدنی بهترین دونده را ارزیابی کند و از آن به عنوان فرصتی برای بهبود تکنیک و آمادگی خود استفاده کند.
راهکارهای کنترل مقایسه خود با دیگران
تشکر کردن از خود، شناسایی عوامل تحریک کننده و غیره از راهکارهای کنترل مقایسه خود با دیگران است که در زیر توضیحات بیشتری ارائه می‌دهیم.
1. عوامل تحریک‌کننده را بشناسیم
اگر می‌خواهیم از آسیب‌های مقایسه خود با دیگران در امان باشیم، باید ببینیم چه زمانی حسادت، بیشتر خودش را نشان می‌دهد. آیا شبکه اجتماعی خاصی مانند اینستاگرام یا لینکدین باعث می‌شود احساس بدی درمورد خودمان داشته باشیم؟ یا اینکه موضوع خاصی وجود دارد که بیشتر ما را اذیت می‌کند؟ آیا فعالیت‌های خاصی مانند قدم زدن در یک مرکز خرید یا رانندگی در یک محله خاص باعث می‌شود از زندگی خود احساس نارضایتی کنیم درحالی که یک ساعت قبل نسبت به زندگی خود احساس خوبی داشتیم.
سپس باید فهرستی از افراد و موضوعاتی که اغلب به آن‌ها حسادت می‌کنیم یا خودمان را با آن مقایسه می‌کنیم، تهیه کنیم. بنویسیم که این احساسات چگونه بر ما تأثیر منفی می‌گذارند و چرا وقت ما را تلف می‌کنند. تصمیم بگیریم دفعه بعد جلوی خودمان را بگیریم. حتی شاید لازم شود برای ر‌هایی از مقایسه از عواملی که این احساس را در ما به وجود می‌آورند دوری کنیم، به خصوص اگر آن‌ها به زندگی ما معنا یا ارزش خاصی اضافه نمی‌کند.
2. “بیرون” دیگران را نمی‌توان با “درون” زندگی‌مان مقایسه کرد
این نکته را لازم است همیشه در ذهن خود داشته باشیم. تا زمانی که واقعاً به کسی نزدیک نباشیم، نمی‌توانیم از ظاهر بیرونی زندگی کسی برای قضاوت در مورد واقعیت زندگی او و مقایسه خود با دیگران استفاده کنیم.
مردم با دقت نسخه‌های شبکه‌های اجتماعی خود را مدیریت می‌کنند، همینطور ظاهر زندگی اجتماعی خود را خوب جلوه می‌دهند. همه ما ممکن است این تجربه را داشته باشیم که از شنیدن خبر طلاق زوجی که ظاهراً خوشحال و محکم به نظر می‌رسند، شوکه شویم.
البته که باید برای دیگران آرزو‌های خوبی داشته باشیم اما اگر زندگی آن‌ها باعث می‌شود احساس بدی در مورد خودمان داشته باشیم، به خودمان یادآوری کنیم که ما واقعاً نمی‌دانیم پشت در‌های بسته چه می‌گذرد.
3. هر روز از خود تشکر کنیم
تقریباً غیرممکن است که به خاطر چیز‌هایی که داریم شکرگزار باشیم و احساسات منفی را تجربه کنیم. برای اینکه خود را با دیگران مقایسه نکنیم، لازم است یک روتین شکرگزاری داشته باشیم. چند دقیقه از روز (ترجیحاً در ابتدای روز) را به یادداشت کردن همه چیز‌هایی که بابت آن‌ها شکرگزاریم اختصاص دهیم.
می‌توانیم یک قلک شکرگزاری خانوادگی تهیه کنیم. هرروز سه چیزی را که بخاطر آن شکرگزاریم را بنویسیم و درون قلک بیندازیم. این کار کمک می‌کند هروقت احساس شک و تردید داشتیم، چند یادداشت شکرگزاری خودمان را بخوانیم تا چیز‌های مثبت زندگی‌مان را یادآوری کنیم.
4. از مقایسه به عنوان انگیزه‌ای برای بهبود آنچه واقعاً مهم است استفاده کنیم
تمایل انسان به خواستن آنچه دیگران دارند، اتلاف وقت است. مگر اینکه آنچه را که در دیگری می‌بینیم و «هوس» می‌کنیم، ارزش داشته باشد، مانند سخاوت یا مهربانی آن‌ها. باید دقت کنیم که چه کسی را تحسین می‌کنیم؟ چه نوع مقایسه‌هایی ممکن است واقعاً برای ما مفید باشد؟
برای مثال، همه ما کسانی را می‌شناسیم که واقعاً انسان‌های مهربان، خوش قلب و سخاوتمندی هستند. آن‌ها واقعاً در دنیای خود تفاوت ایجاد می‌کنند و ما می‌خواهیم بیشتر و بیشتر شبیه آن‌ها باشیم.
به یاد داشته باشیم که همیشه افرادی جذاب‌تر، باهوش‌تر یا موفق‌تر وجود خواهند داشت. نکته کلیدی این است که ما روی داشته‌های خودمان تمرکز کنیم. همانطور که تئودور روزولت گفت:
مقایسه دزد شادی است.
پس ما باید انرژی‌مان را صرف اعتماد به نفس داشتن کنیم و زندگی خود را بسازیم.
کلام پایانی
در این مقاله از سایت برآیند در مورد مقایسه خود با دیگران و تأثیر آن بر اعتماد به نفس صحبت کردیم. ما انواع مقایسه‌های اجتماعی را بررسی کردیم و دیدیم که چه عواملی می‌تواند تأثیرات این مقایسه را بر روان ما تشدید کند. در زندگی شلوغ و پر هیاهوی امروز، مقایسه خود با دیگران تا حد زیادی اجتناب ناپذیر است.
برای همین هم ما باید حواس‌مان باشد تا عوامل آسیب‌زا را به خوبی شناسایی کنیم. در ادامه نیز راهکار‌هایی را برای جلوگیری از آسیب‌های مقایسه خود با دیگران برشمردیم. خوب است که این نکات را دقیق مطالعه و استفاده کنیم.
فرآیند تولید و تایید علمی محتوا
این مطلب توسط تیم تحریریه برآیند تولید شده و به تایید ناظر علمی رسیده است؛ چنانچه ابهام یا نظری در خصوص این مقاله دارید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
