هر آنچه باید در مورد اختلال شخصیت مرزی بدانید!

اختلال شخصیت مرزی یا BPD (مخفف Borderline Personality Disorder) یکی از ده اختلال رفتاری با مشخصه‌ی اصلی بی‌ثباتی است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، رفتارهای متعارض و تکانشگر از خود نشان می‌دهند که روی زندگی و روابط فردی آنها اثر منفی می‌گذارد. در واقع، افراد مبتلا به این اختلال احساسات آشفته‌ای دارند که باعث بروزِ رفتارهایی ناسالم و اغلب آسیب‌زا خواهد شد. از جمله این رفتارها می‌توان به خشم فراوان، نوساناتِ شدیدِ خلقی، ناامیدی محض، پارانویا (Paranoia) و حتی خودآزاری و خودکشی اشاره کرد.

به دلیل همین رفتارهای خطرناک است که بسیاری از روان‌شناسان روی درمان این افراد تأکید ویژه‌ای دارند؛ اما آیا این اختلال درمان‌پذیر است؟ خوشبختانه بله؛ ما در این مقاله، نگاهی کوتاه به روش‌های درمانی خواهیم داشت که کمک می‌کنند تا یک فرد مبتلا به BPD به زندگی عادی برگردد. البته قبل از رسیدن به نقطه درمان، اختلال شخصیت مرزی (BPD) را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. همچنین علائم، روش تشخیص و ریشه‌های بروز این اختلال را بررسی خواهیم کرد. پس برای اینکه در مورد اختلال BPD بیشتر بدانید، با برآیند همراه باشید.

اختلال شخصیت مرزی (BPD) چیست؟

البته در بررسی‌های دیگر این میزان حتی به نزدیک 6 درصد هم می‌رسد که آمار نگران‌کننده‌ای است. افراد مبتلا به این اختلال، حس نادرستی از واقعیت دارند. از طردشدگی و تنها شدن وحشت دارند و از این رو، به عزیزان خود بیشتر از اندازه وابسته می‌شوند تا جایی‌که زندگی را برای آنها سخت می‌کنند. این افراد همواره به دنبال تأیید و اطمینان گرفتن از دیگران هستند و تغییرات هرچند کوچک را در رفتار فرد مقابل تاب نمی‌آورند. به‌طور خلاصه، این بیماران مهارت روابط بین فردی ندارند. در ادامه بیشتر به علائم این دسته از بیماران خواهیم پرداخت.

پیشنهاد مطالعه

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش‌های بهبود و مدیریت رابطه مقاله زیر را مطالعه کنید:

روابط بین فردی چیست؟

علائم افراد مبتلا به اختلال BPD

در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM که مرجعی معتبر برای تشخیص شرایط سلامت روان است، به علائم بیماران مبتلا به اختلال BPD اشاره شده است. مطابق با ویرایش پنجم این کتاب، شخصیت‌های مرزی حداقل پنج مورد از علائم زیر را دارند:

• اختلالات هویتی و خود انگاره‌ای؛ این افراد احساسات نامشخص و متغیری نسبت به خود دارند.
• الگویی از روابط ناپایدار؛ این اختلال تأثیر منفی زیادی روی روابط بین فردی افراد می‌گذارد. بیماران مبتلا در ابتدا یک تصویر بسیار کامل و ایده‌آل از طرف مقابل در ذهن خود می‌سازند.
• تصویری که با تلنگری کوچک فرو می‌پاشد و جای خود را حتی به نفرت از طرف مقابل می‌دهد.
• تلاش‌های افراطی برای جلوگیری از طرد شدن؛ این افراد همواره از رها شدن وحشت دارند.
• خودآزاری و تهدیدهای مکرر به خودکشی.
• تکانشگری و نشان دادن حداقل دو مورد از رفتارهای آسیب‌زا مثل ولخرجی زیاد، رابطه جنسی نامتعارف، مصرف مواد مخدر و الکل، رانندگی دیوانه‌وار و بی‌احتیاطانه، زیاده‌روی در خوردن
• تعارض در خلق‌وخو؛ برای مثال: دیسفوری، تحریک‌پذیری یا اضطراب مفرط
• احساس پوچی و بی‌معنایی مزمن و مستمر
• بروز خشم بسیار شدید و غیرقابل کنترل؛ این بیماران اغلب در کنترل خشم خود دچار مشکل می‌شوند.
• افکار پارانوئیدی لحظه‌ای در ارتباط با استرس یا علائم اختلالات تجزیه‌ای

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری راهکارهای راهکارهای مدیریت پرخاشگری مقاله زیر را بخوانید:

پرخاشگری چیست؟

چگونه می‌توانیم افراد مبتلا به BPD را تشخیص دهیم؟

این فرد ممکن است هیچ کنترلی بر خشم خود نداشته باشد و در مواقع عصبانیت کارهای عجیب و غریبی انجام دهد که افراد عادی در شرایط مشابه هرگز انجام نخواهند داد. برای مثال ممکن است در مکان‌های عمومی بر سر دوست یا شریک زندگی خود فریاد بکشد یا حتی پیش چشم دیگران به خود آسیب بزند. البته این بیماران خیلی زود هم پشیمان می‌شوند. به احتمال زیاد، قول می‌دهند که دیگر هرگز چنین رفتارهایی را تکرار نکنند؛ اما متأسفانه نمی‌توانند به قول خود عمل کنند؛ چرا که مهارت مدیریت هیجانات را نیاموخته‌اند.

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری تکنیک‌های کنترل احساسات مقاله زیر را بخوانید:

کنترل هیجانات چیست؟

از دیگر مشخصه‌هایی که با کمک آن می‌توانیم این‌گونه افراد را تشخیص دهیم، وحشتی است که از طرد شدن دارند. در واقع می‌توان گفت که دلیل بروز بیشتر رفتارهای نادرست فردی با شخصیت مرزی، همین ترس از طرد شدن است. این افراد از ترس رها شدن، به طرز افراطی به طرف مقابل خود می‌چسبند. مدام تماس می‌گیرند، پیام می‌فرستند و طرف مقابل خود را کنترل می‌کنند. در روابط شخصی فرد مقابل دخالت می‌کنند و شرایط را برای او سخت خواهند کرد.

آنها همچنین تمایل دارند که افراد را به صورت افراطی ببینند. از نظر این افراد، مردم یا بسیار خوب هستند یا کاملاً بد. به بیان دیگر ، مبتلایان به PBD تفکری سیاه و سفید دارند. در لحظات آرام و شاد، دوست یا شریک زندگی خود را کامل و بدون نقص می‌دانند و او را عالی‌ترین، زیباترین، بهترین و غیره خطاب می‌کنند.

در مقابل، به محض بروز کوچک‌ترین مشکل یا ناراحتی کاملاً تغییر رویه می‌دهند و دوست یا شریک خود را غیرقابل اعتماد، بدترین و حتی وحشتناک توصیف می‌کنند. اگر شخصی این الگوهای رفتاری را نشان می‌دهد، احتمال ابتلای او به اختلال شخصیت مرزی زیاد است.

آیا علائم اختلال شخصیت مرزی یا BPD در زنان و مردان متفاوت است؟

تحقیقات گرنت و همکاران او نشان داده است که میزان شیوع این اختلال در زنان و مردان تفاوت چندانی ندارد. مطابق با این تحقیقات میزان شیوع به حدود 5.6٪ در میان مردان و 6.2٪ در زنان می‌رسد. آنچه در میان زنان و مردان بیشتر متفاوت است، علائم شخصیتی‌ست که این دو گروه مبتلا به اختلال شخصیت مرزی از خود نشان می‌دهند.

مطابق با مطالعات گرنت و همکاران، زنان و مردان مبتلا به BPD در رفتارهای تکانشی و خودآزاری متفاوت عمل می‌کنند. مردان تمایل بیشتری به مصرف مواد، بروز رفتارهای نامتعارف و اختلال انفجاری متناوب دارند.

در صورتی که زنان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بیشتر گرایش به پرخوری پیدا می‌کنند. همچنین، مردان معمولاً علاوه بر بریدن و خراشیدن اعضای بدن، اقدامات دیگری هم برای آسیب‌رساندن به خود انجام می‌دهند. از جمله کتک زدن، ضربه زدن به سر، گاز گرفتن و غیره.

از طرف دیگر، این دو گروه برای درمان خود هم رفتار یکسانی ندارند. زنان مبتلا به این اختلال تمایل بیشتری به درمان و مصرف دارو نشان می‌دهند، در حالی که مردان بیشتر به دنبال روش‌های غلط مثل مصرف مواد مخدر برای تسکین و درمان هستند.

ریشه‌یابی و علل بروز اختلال مرزی

مانند بسیاری از بیماری‌های روانی دیگر، هنوز به طور کامل و قطعی علل و ریشه‌های اختلال شخصیت مرزی شناخته نشده‌اند. با این وجود، به نظر می‌رسد که این بیماری هم ریشه زیست شناسی و هم محیطی دارد.

ژنتیک یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که باعث بروز این اختلال در افراد می‌شود. زیرا مطابق با آنچه در DSM-5 نوشته شده، احتمال ابتلا به این بیماری در فردی که بستگان درجه یک او BPD دارند تا 5 برابر بیشتر از افراد عادی است.

از طرف دیگر، این احتمال می‌رود که در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، فعالیت‌ قسمت‌های اصلی مغز (یعنی قشر جلویی مغز و آمیگدال) دچار مشکل شده باشد. علاوه بر عوامل ارثی، شرایط زندگی و محیطی هم نقش مهمی در ابتلا به BPD ایفا می‌کند. این اختلال در افرادی که دوران کودکی سختی را پشت سر گذاشته‌اند و مورد سواستفاده یا طردشدگی قرار گرفته‌اند، شایع‌تر است.

آیا تفاوتی در ساختار مغزی بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در مقایسه با افراد عادی است؟

احتمال دارد آنچه باعث بروز رفتارهای متعارض در یک فرد مبتلا به BPD می‌شود، از یک نقص در فعالیت مغز او نشأت گرفته باشد. در افراد معمولی قشر جلویی مغز که مسئول خودکنترلی و تصمیم‌گیری است، بر سیستم لیمبیک اثر می‌گذارد و آن را تحت کنترل دارد. سیستم لیمبیک مسئول ایجاد احساسات اولیه انسان مانند ترس است؛ اما در افراد مبتلا به این اختلال شخصیتی ارتباط و کنترل کمتری بین قشر جلویی مغز با سیستم لیمبیک دیده می‌شود.

مطابق با نظر سارا فاینبرگ، عصب شناس بالینی به نظر می‌رسد افراد مبتلا به BPD ورودی کمتری از قشر جلوی مغز به آمیگدال دریافت می‌کنند. اسکن مغز افراد مبتلا به BPD نشان می‌دهد که بخش آمیگدال بیش فعال است. در واقع مطابق با آنچه این عصب‌ شناس بیان کرده، به دلیل عدم کنترل و آرام‌سازی آمیگدال توسط قشر جلویی مغز، فعالیت این بخش همیشه در حال افزایش است. بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد که افراد مبتلا به این اختلال در زندگی روزمره احساسات شدید و کنترل نشده‌ای را تجربه کنند و در مهارت مدیریت استرس ضعف داشته باشند.

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری راهکارهای مدیریت کاهش استرس مقاله زیر را بخوانید:

مدیریت استرس چیست؟

برخی از محققان حتی بر این باورند که فعالیت بیش از حد آمیگدال باعث می‌شود که افراد BPD نه تنها مهارت همدلی نداشته باشند؛ بلکه رفتار دیگران را هم به اشتباه تفسیر کنند. برای مثال حالت خنثی در چهره طرف مقابل را نشان از عصبانیت و احساس طرد شدن بدانند.

روش‌های درمانی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی

برخلاف آنچه در گذشته تصور می‌شد، درمان بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، اگرچه سخت و طولانی، اما امکان پذیر‌ است؛ البته به شرطی که بیمار همکاری لازم را داشته باشد و روند طولانی درمان را به طور کامل طی کند. در این صورت افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کنند و می‌توانند مانند سایرین مهارت ارتباط موثر با دیگران را به دست آورند.

برای درمان این بیماران از سایر روش‌های درمانی هم می‌توان کمک گرفت. درمان شناختی – رفتاری یا CBT مخفف (Cognitive Behavioral Therapy)، الگوهای فکری تحریف شده را اصلاح می‌کند. روان درمانی معطوف بر انتقال یا TFP (Transference focused psychotherapy) هم از دیگر روش‌هایی است که به بیمار کمک می‌کند تا از پس چالش‌های عاطفی برآید که باعث بروز اختلال در رفتارهای در او می‌شوند.

روش دیگری که برای این دسته از بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد، درمان مبتنی بر ذهنیت یا MBT مخفف (Mentalization-based therapy) است که با کمک آن بیمار می‌آموزد که چگونه حالات روانی و احساسات دیگران را به‌درستی تشخیص دهد. افزون بر این روش‌ها، در مواردی ممکن است استفاده از دارو درمانی هم نیاز باشد تا علائمی مثل اضطراب یا افسردگی را در فرد کاهش دهد.

آیا برقراری رابطه با PBDها سرانجامی دارد؟

فرانک یومانس، روان‌پزشک شهر نیویورک، مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی را “رومانتیک‌های شکست خورده” می‌داند. این افراد برای ساخت یک رابطه رویایی و بی‌نقص بسیار تلاش می‌کنند؛ اما به محض بروز کوچک‌ترین مشکلی مثل تاخیر طرف مقابل، پاسخ ندادن به پیام و غیره به‌هم می‌ریزند. خشمگین می‌شوند، پاهای خود را با تیغ پاره پاره می‌کنند؛ غذا نمی‌خورند و مدام در این تصورند که شریک زندگی‌شان با آنها دشمنی دارد.

یومانس می‌گوید:

او به شدت عصبانی است؛ اما طرف مقابل خود را عصبانی می‌پندارد که قصد دارد او را ترک کند.

این افراد برای ایجاد یک رابطه عاشقانه با اشتیاق فراوان به سمت دیگری می‌روند؛ اما از آنجایی که در وجودشان ترس ناامنی مفرطی دارند، خیلی زود دچار تعارض می‌شوند. بنابراین، خود را بی‌تفاوت نشان می‌دهند و حتی عزیزان‌شان را از خود می‌رانند. با این اوصاف؛ حتی اگر قصد برقراری ارتباط با یک BPD درمان شده را داریم، باید مهارت‌های توسعه فردی مثل مدیریت استرس، خودمراقبتی، حفظ حد و مرز و غیره را در خود تقویت کنیم.

پیشنهاد مطالعه

برای آشنایی با انواع مهارت های توسعه فردی مقاله زیر را مطالعه کنید:

توسعه فردی چیست؟

نگاهی مختصر بر اختلال BPD

در این مقاله دانستیم که اختلال شخصیت مرزی چه علائمی را در افراد به وجود می‌آورد و باعث بروز چه الگوهای رفتاری ناسالمی خواهد شد. همچنین، نگاهی به روش‌های تشخیص این بیماری داشتیم. ریشه‌های محیطی، ارثی و غیره این اختلال را بررسی کردیم. به‌علاوه، تفاوت رفتاری بیماران در دو گروه مرد و زن را مورد بحث قرار دادیم. روش‌های درمان این بیماری را نام بردیم و در آخر نکاتی را برای برقراری رابطه با این افراد برشمردیم.
منبع اولمنبع دوممنبع سوممنبع چهارممنبع پنجم