قوه تخیل چیست و چه می‌کند؟

تخیل از آن واژه‌های الهام‌بخشی است که اهمیت زیادی در زندگی دارد. ارزش و اهمیت تخیل‌کردن آن‌قدر زیاد است که انیشتین هم آن را مهم‌تر از دانش و بهره‌مندی از اطلاعات می‌داند. بیشتر مردم تخیل را مترادف با خلاقیت می‌دانند و معتقدند که یا از آن بهره‌مند هستند یا از آن بویی نبرده‌اند. بعضی هم معتقدند که تخیل یعنی توانایی به یاد آوردن صحنه‌هایی از گذشته. اما تخیل چیست؟ در این مقاله از سایت برآیند درباره آن بیشتر برای‌تان خواهیم گفت.

قوه تخیل چیست؟

برای مثال، به‌کمک تخیل می‌توانیم هم درباره فنجان قهوه‌ای فکر کنیم که دیروز نوشیده‌ایم و هم به فضاپیمایی بیاندیشیم که در عمق آسمان در حال مراوده با موجوداتی فضایی است. موضوع مهم درباره قوه تخیل این است که از جایی در درون ما نشأت می‌گیرد و فقط بر اساس داده‌های ورودی واقعی به وجود نمی‌آید.

ما به‌طور معمولی، اطلاعاتی را از محیط اطراف دریافت می‌کنیم و برای آنها به‌دنبال معنا می‌گردیم؛ برای مثال، نور یا صدا چنین حالتی دارند. با درک آنها در محیط اطراف در صدد تعریف و معنادهی به آنها برمی‌آییم.

این روند با بهره‌مندی از ادراک و حافظه انجام می‌شود. اما در تخیل‌کردن، روند برعکس است. تخیلات از حافظه شکل می‌گیرند. شباهت تخیل و خواب‌دیدن زیاد است. در خواب هم با دنیایی خیالی و نشأت گرفته از ذهن روبه‌رو می‌شویم.

پیشنهاد مطالعه

برای آشنایی با انواع، موانع و روش‌های پرورش خلاقیت مقاله زیر را بخوانید:

خلاقیت چیست؟

کاربرد تخیل چیست؟

از قوه تخیل در فرایندهای شناختی مختلفی استفاده می‌کنیم. برای مثال، برنامه‌ریزی، استدلال فرضی، تصور چیزهایی که در گذشته یا آینده دیده می‌شوند و درک زبان. در طراحی‌های هنری و مهندسی هم از تخیل استفاده زیادی می‌شود.

امکان خواندن تخیلات آدم‌ها از مغز و ذهن‌شان وجود ندارد. هنوز هم علم در مسیر کشف ماهیت خیال است. شاید برای‌تان جالب باشد که لئوناردو داوینچی که یکی از بزرگ‌ترین نقاشان دنیا به‌شمار می‌رود با تکیه بر همین قوه خیال، سال‌ها پیش از اختراع هواپیما، طرحی از آن را تجسم و طراحی کرده بود.

داوینچی در قرن ۱۵ میلادی، طرحی از ماشینی هوایی کشیده بود که بعدها در قالب هلی‌کوپتر از سوی بشر اختراع شد و به پرواز درآمد. نقاشی‌های او نخستین طرح‌ها از ماشینی هوایی هستند که به ذهن بشر خطور کرده و بعدها در قالب واقعی ساخته شدند.

داوینچی هم نقاش چیره‌دستی بود و هم دانشمندی خبره. شکل‌گیری چنین تجسماتی از یک ماشین پرنده در قوه خیال او عجیب نیست اما به‌شدت ارزشمند به‌نظر می‌رسد. برای اینکه به دیدگاه دقیق‌تری درباره خیال برسیم، خوب است که نظر افراد مشهور مختلف را درباره‌اش بررسی کنیم.

پیشنهاد مطالعه

برای آشنایی با انواع مهارت های توسعه فردی مقاله زیر را مطالعه کنید:

توسعه فردی چیست؟

انیشتین درباره قوه تخیل چه می‌گوید؟

انیشتین معتقد بود که میان تخیل و دانش فرق زیادی وجود دارد. او بر این باور بود که دانش بدون بهره‌مندی از قوه تخیل معنا و کارکردی ندارد. او می‌گفت که اهمیت تخیل از دانش بسیار بیشتر است.

به نظر او با تخیل می‌توانیم جهان را بهتر و دقیق‌تر رصد کنیم و به‌سمت رشد پیش برویم. در واقع، او خیال را عاملی برای حرکت به سمت رشد و تکامل می‌دانست.

این دانشمند خبره معتقد بود که تخیل موتور محرک حرکت ماشین دانش و علم است و می‌تواند انگیزه‌ای در افراد ایجاد کند که به‌سمت کسب دانش برای تحقق رویا و طرح‌های ذهنی‌شان پیش بروند.

جوزف کمبل درباره تخیل چه می‌گوید؟

وقتی صحبت از قوه تخیل می‌شود، بهتر است که از نظر نویسنده‌ای مانند جوزف کمبل هم که به اسطوره‌شناسی مشغول بوده، نگاهی داشته باشیم. او می‌گوید که رابطه‌ای مستقیم و دیرینه میان اسطوره‌سازی و داستان‌گویی و قوه تخیل انسان وجود دارد.

او معتقد است که انسان با بهره‌مندی از قوه خیال خود به چیزهایی که در ذهن‌شان وجود داشته و اساسی در دنیای واقعی نداشته، رنگ‌ و رویی حقیقی داده است. این کار برای انتقال دانش و تجربه‌های زیسته نسل‌های قبلی به نسل‌های بعدی کاربرد زیادی داشته است.

او ردپای قوه تخیل را در زمان انسان‌های دیرینه‌ای پیدا می‌کند که به شکار مشغول بوده‌اند. آثار هنری زیادی مانند غارنویسی‌ها در آن دوران شکل گرفته‌اند که همگی میل انسان به داستان‌گویی و روایت‌گری را نشان می‌دهند.

همه این‌ها هم مدیون بهره‌مندی انسان از قوه خیال بوده است. به‌عبارت دیگر، انسان‌ها با داستان‌گویی که نتیجه استفاده از خیال خود بوده، سعی بر کشف جهان داشته‌اند.

نقش قوه تخیل در سلامت روان چیست؟

با این حال، مزایای بهره‌مندی از این قوه هم کم نیست. برای مثال، بسیاری از روانشناسان از مراجعه‌کنندگان خود می‌خواهند که با به‌کارگیری قوه خیال، سعی بر تشکیل تصورات مثبت ذهنی کنند.

به‌کمک خیال است که امکان تصورکردن خود در جایی آرام برای ریلکسیشن به‌وجود می‌آید یا با تصورات و تخیلات مثبت درباره نتایج و خروجی‌های کارهای مختلف است که می‌توانیم به آینده امیدوار باشیم، انگیزه پیدا کنیم و بر نگرانی‌های‌مان درباره امور مختلف پیروز شویم.

بعضی از روانشناسان مانند کارل یونگ (Carl Jung) به قوه تخیل اهمیت زیادی می‌دهند. این روانشناس معروف و فقید به اهمیت زیاد رویاها و خیالی که از ضمیر ناخودآگاه هر فرد سرچشمه می‌گیرد، واقف بود:

رویاها هم شکلی از خیال‌اند که صداها، تصاویر و بوهایی را بازتاب می‌دهند که در واقعیت رخ نداده‌اند.

بهره‌مندی از تخیل قوی نشانه هوش است؟

رویاپردازی و خیال فرایند پردازش اطلاعات است. در این فرایند، خیال و دانش در کنار هم قرار می‌گیرند. کسی که از قوه تخیل قوی‌تری برخوردار است، می‌تواند بر اساس دانشی که دارد و تجربه‌های گذشته خود پُلی بسازد.

پلی که امکان خلق ارتباطات خلاقانه را میان اینها برقرار می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که قوه تخیل قوی، نشانه‌ای از برخورداری از هوش بیشتر است. به‌طور کلی، قوه خیال قوی می‌تواند مزایای زیادی برای فرد به همراه داشته باشد اما در موارد نادری هم مشکل‌زا خواهد بود.

همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، در بعضی از افراد، مرز خیال و واقعیت از بین می‌رود و این روی ادراک افراد از محیط و شیوه فکرکردن آنها اثرات منفی می‌گذارد.

جان نش (John Nash) از جمله افرادی بود که مرز خیال و واقعیت در مغزش محو شده بود. او ریاضی‌دانی بزرگ بود و دستاوردهای علمی زیادی دارد. با این حال،

ابتلا به اسکیزوفرنی پارانوئیدی باعث شد که با چالش‌های زیادی در زندگی دست‌وپنجه نرم کند. او صداهایی غیرواقعی می‌شنید و تصاویری موهوم می‌دید اما با تلاش خود و همراهی‌های همسرش توانسته بود ذهنش را اصلاح و مرزهای خیال و واقعیت را تفکیک کند.

پیشنهاد مطالعه

برای اینکه خودتان را بیشتر بشناسید حتما مقاله زیر را مطالعه کنید:

خودشناسی چیست؟

در آخر قوه تخیل چیست؟

قوه تخیل در انسان‌ها قدرتی برای روشن‌کردن موتور محرکه و الهام‌گرفتن از خیال برای رشد در دنیای واقعی است. گاهی هم خیال می‌تواند مأمنی برای خلق چشم‌اندازهایی از آینده باشد که مشکلاتی نظیر اضطراب و افسردگی را از میان برمی‌دارد.

بهره‌مندی از خیال از دیرباز نتایج مثبت زیادی در زندگی بشر داشته است. بسیاری از دستاوردهای علمی، هنری و ادبی مدیون همین قوه جالب و ارزشمند هستند. خیال‌کردن از آن توانایی‌هایی است که می‌تواند دنیا را در بسیاری از جوانب جذاب‌تر کند.
منبع اولمنبع دوم