بارش فکری چیست؟ انواع روش‌های طوفان فکری
همه ما ممکن است در طول روز با مسائل و مشکلاتی در زمینه تحصیلی، کاری و یا در زندگی فردی رو به رو شویم؛ گاهی اوقات هیچ پاسخ از پیش آماده‌ای وجود ندارد که به حل مشکلات ما کمک کند. این مسائل برای هر کسی ممکن است پیش بیاید و چیزی که اهمیت دارد خلاقیت ما در نحوه برخورد با مسائل است.
تکنیک بارش فکری یا طوفان فکری، به انگلیسی (Brain storming)، یکی از روش‌های حل مسئله است که می‌تواند به ما کمک کند به خوبی با این مسائل مواجه شده و برای حل آنها ایده پردازی کنیم. در تکنیک بارش فکری ما یاد می‌گیریم چگونه ایده‌پردازی کنیم و از دل آن ایده‌ها، راه حلی برای مسائل بسازیم.
در این مقاله از سایت برآیند ما در مورد بارش فکری و حالت‌های مختلفی که می‌توان آن را انجام داد صحبت می‌کنیم و سپس توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان از بارش فکری استفاده کرد تا بهترین نتیجه به دست آید پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
بارش فکری و حل مسئله خلاق
تکنیک بارش فکری یا طوفان فکری یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها در استفاده از خلاقیت و حل مسئله است. استراتژی بارش فکری توسط الکس فیکنی آزبورن، مدیر یک شرکت تبلیغاتی آمریکایی به دلیل ناراحتی او از جلسات کاری مطرح شد.
الکس آزبورن این اصطلاح را برای اولین بار در سال ۱۹۵۳ در کتاب تخیل کاربردی مطرح کرد. بارش فکری به معنای استفاده فعال از مغز برای حل مسئله است و هدف جلسه بارش فکری، ایجاد راه حل‌های خلاقانه برای مشکلات است.
حل مسئله به روش خلاقانه، راهکاری است که منجر به یافتن راه حلی نوآورانه برای یک مسئله می‌شود. در این روش خلاقیت و نوآوری اهمیت دارد و از روش‌های سنتی استفاده نمی‌شود. در این روش، مسئله به موانعی اشاره دارد که فرد را برای رسیدن به هدف با چالش مواجه می‌کند. در واقع ما با چالش‌هایی مواجه می‌شویم که نیاز به راه حل یا تصمیم‌گیری دارد.
بنابراین یک راه حل خلاق، از ابزار‌های تفکر مولد برای رسیدن به راه حل‌های جدید استفاده می‌کند (میچل و کوالیک، ۱۹۹۹). راهبرد بارش فکری یکی از مدل‌های حل مسئله خلاقانه است که اهمیت خاصی دارد، زیرا هدف آن تولید ایدههای زیادی است که ممکن است راه حل یک مشکل باشد.
بارش فکری گروهی
در طول جلسات بارش فکری، شرکت کنندگان باید از انتقاد کردن یا پاداش دادن اجتناب کنند تا ایدههای جدید خلق شده و ایدههای ناکارآمد خود به خود حذف شود. پس از پایان جلسه بارش فکری، جلسه ارزیابی (شامل تجزیه و تحلیل و بحث درباره ایده‌ها) شروع می‌شود.
برخی از کارشناسان معتقدند که بارش فکری گروهی بهتر از روش‌های گروهی سنتی است. در روش‌های سنتیِ معمول، افراد دچار سندرم گروه زدگی می‌شوند. سندرم گروه زدگی پدیده‌ای است که در آن افراد تحت تأثیر نظر گروه قرار می‌گیرند و می‌توان آن را آفت خلاقیت دانست.
بارش فکری گروهی می‌تواند برای استفاده از تجربه و خلاقیت همه اعضای گروه در مورد یک موضوع بسیار مؤثر باشد. وقتی یکی از اعضای گروه ایده‌ای را مطرح می‌کند، خلاقیت و تجربه اعضای دیگر می‌تواند آن ایده را پرورش دهد.
مزیت دیگر بارش فکری گروهی این است که به همه افراد حاضر در جلسه کمک می‌کند تا احساس کنند که در رسیدن به راه حل نهایی مشارکت داشته‌اند و این نکته را یادآوری می‌کند که همه افراد ایدههای خلاقانه‌ای برای ارائه دارند.
بارش فکری فردی
اگرچه بارش فکری گروهی بهتر از روش‌های حل مسئله سنتی است، مطالعات متعدد نشان داده‌اند که بارش فکری فردی می‌تواند نسبت به بارش فکری گروهی ایدههای بهتری را خلق کند. این اتفاق ممکن است به این دلیل رخ دهد که در بارش فکری گروهی اعضای گروه آنقدر به‌ایده‌های دیگران توجه می‌کنند که ایدههای خود را فراموش می‌کنند.
همچنین گروه‌ها همیشه به اجرای درست جلسه بارش فکری پایبند نیستند. مطالعه پائولوس و همکاران در سال ۲۰۱۵ این‌ایده را مطرح می‌کند که در مکالمات گروهی از آنجایی که تنها یک نفر می‌تواند در یک زمان صحبت کند، بعضی از ایده‌ها از دست می‌روند. در زمانی که فرد منتظر نوبت خود برای به اشتراک گذاشتن ایده‌ها است، ممکن است فراموش کند که چه می‌خواست بگوید یا با شنیدن ایدههای دیگران از گفتن ایدههای خود امتناع کند.
وقتی می‌گوییم بارش فکری فردی از روش گروهی مؤثرتر است به این معنی نیست که گرد هم آوردن اعضای تیم برای ارائه ایدههای جدید لزوماً بی‌فایده است. پائولوس و همکارانش تکنیک فکرنویسی را مطرح می‌کنند که اثربخشی جلسه بارش فکری را افزایش می‌دهد.
در تکنیک فکرنویسی (brainwriting) اعضای گروه به جای فریاد زدن ایده‌ها با صدای بلند، از طریق نوشتن آنها را به اشتراک می‌گذارند. پائولوس و همکارانش توضیح می‌دهند که نوشتن افکار در جلسات گروهی حضوری باعث افزایش بهره‌وری می‌شود ولی با این حال افراد ممکن است در ابتدا از این ایده استقبال نکنند و مکالمه رودررو را ترجیح دهند. بنابراین آنها ایده جدیدی را مطرح کردند.
در تکنیک فکرنویسی متناوب، افراد به سرعت بین حالت اشتراک‌گذاری ایده‌ها با گروه و فکرنویسی فردی جابه‌جا می‌شوند. در این تکنیک، به‌طور متناوب بین حالت فردی که در آن به‌مدت ۸ دقیقه ایدههای خود را می‌نوشتند و جلسات مروری کوتاه ۳ دقیقه‌ای که در آن ایده‌ها را مرور می‌کردند تغییر حالت می‌دادند. به این ترتیب در این روش ایدههای بیشتری نسبت به شرایط گروهی به‌دست آمد.
چگونه از بارش فکری استفاده کنیم؟
ترکیب بارش فکری فردی، گروهی، مدیریت دقیق و اجرای آن بر اساس «قوانین» زیر، کمک می‌کند نتایج بهتری را به دست آوریم. در این روش، ما افراد را وادار می‌کنیم که بدون وقفه روی موضوع تمرکز کنند (این کار با حضور همه در یک جلسه گروهی اختصاصی اجرا می‌شود)، تعداد ایده‌هایی که می‌سازیم را به حداکثر می‌رسانیم، و آن احساس خوب ناشی از کار گروهی را حس می‌کنیم.
برای اجرای مؤثر یک جلسه بارش فکری گروهی، لازم است این مراحل را دنبال کنیم.
1. آماده‌سازی گروه
ابتدا باید ببینیم تیم ما به چه مقدار اطلاعات یا آمادگی نیاز دارد تا بتواند راه حل‌هایی برای مشکلات ارائه دهد. البته باید توجه داشته باشیم که اگرچه یک آمادگی ذهنی اولیه نیاز است، زیاده‌روی در آن ماهیت آزادانه بودن جلسه بارش فکری را از بین می‌برد.
جلسه بارش فکری به یک فضای مناسب و راحت نیاز دارد. این جلسه می‌تواند در اتاق جلسات یا به‌صورت مجازی برگزار شود. ما با توجه به شرایط انتخاب می‌کنیم که چه چیزی برای تیم ما بهتر است. از قبل مطمئن می‌شویم که وسایل مناسب را در اختیار داریم مثلاً برای جلسه حضوری به خودکار و کاغذ یادداشت نیاز داریم. همچنین می‌توان از ابزار‌های بارش فکری مجازی نیز استفاده کرد.
سپس باید ببینیم چه کسانی در جلسه شرکت خواهند کرد. یک جلسه بارش فکری پر از افراد همفکر، ایدههای خلاقانه زیادی به‌وجود نمی‌آورد. بنابراین باید تلاش کنیم افرادی از طیف‌های مختلف، رشته‌های متنوع و افرادی که دارای سبک‌های فکری متفاوتی هستند را در جلسه داشته باشیم.
وقتی همه جمع شدند، یک نفر را می‌خواهیم تا همه ایده‌ها را یادداشت کند. بهتر است یادداشت‌ها طوری باشد که همزمان همه بتوانند آنها را ببینند، مثلاً روی یک تخته وایت‌برد نوشته شود یا روی پروژکتور نمایش داده شود.
2. ارائه مشکل
در یک جلسه بارش فکری ابتدا مسئله مورد نظر را مطرح می‌کنیم. همه جوانب آن را به خوبی توضیح داده و می‌گوییم که دنبال چه چیزی هستیم. این نکته را یادآوری می‌کنیم که این یک جلسه ایده‌پردازی است و ما از همه‌ایده‌ها استقبال می‌کنیم.
می‌توانیم ابتدا به افراد زمان دهیم تا همه ایده‌های‌شان را برون‌ریزی کنند و سپس به‌گونه‌ای که همه مشارکت داشته باشند ایده‌ها را بلند مطرح کنیم.
3.بحث هدایت شده
هنگامی که همه ایدههای خود را به اشتراک گذاشتند، یک بحث گروهی برای توسعه ایدههای افراد آغاز می‌کنیم و از این‌ایده‌ها، ایدههای جدیدتری می‌سازیم. تکیه بر ایدههای دیگران یکی از با ارزش‌ترین جنبه‌های بارش فکری گروهی است.
کلام آخر در مورد بارش فکری
در این مقاله از سایت برآیند درمورد بارش فکری به‌عنوان یکی از روش‌های خلاقانه حل مسئله صحبت کردیم. توضیح دادیم که بارش فکری چیست و چگونه ایده اولیه آن شکل گرفت. بارش فکری فردی و بارش فکری گروهی را مقایسه کرده و تفاوت‌های هر روش را برشمردیم.
سپس به تکنیک‌های بارش فکری اشاره کردیم و شرح دادیم که یک جلسه بارش فکری مؤثر چگونه اجرا می‌شود. یادگیری تکنیک بارش فکری در زمان‌هایی که ایده کم می‌آوریم و نمی‌دانیم باید چه کنیم به کمک ما می‌آید تا بتوانیم خودمان را از بن‌بست‌ها نجات دهیم.
فرآیند تولید و تایید علمی محتوا
این مطلب توسط تیم تحریریه برآیند تولید شده و به تایید ناظر علمی رسیده است؛ چنانچه ابهام یا نظری در خصوص این مقاله دارید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
