1,238
22 مرداد 1402
علت بی اشتهایی عصبی چیست و چگونه درمان می شود؟
بی اشتهایی عصبی چیست؟ بی اشتهایی، اختلالی است که می‌تواند در هر سن و در هر شرایطی ایجاد شود. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان دچار چنین اختلالی هستید، بسیار مهم است بدانید که این مشکل بر اثر چه عواملی به وجود آمده و چگونه باید با آن برخورد کنید.
بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا (Anorexia nervosa) نوعی اختلال در خوردن است؛ اما در موارد زیادی با بی اشتهایی عادی اشتباه گرفته می‌شود. به همین دلیل است که در بیشتر مواقع، زمانی فرد اقدام به درمان می‌کند که آسیب‌های زیادی دیده است.
افرادی که دچار بی اشتهایی عصبی می‌شوند، اغلب درگیر نوعی اختلال روانی هستند که سبب می‌شود تصویر نامناسبی از ظاهر خود در ذهن بپرورانند. آنها تصور می‌کنند چاق هستند و بدون در نظر گرفتن وزن واقعی خود، تلاش زیادی می‌کنند تا با گرسنگی و ریاضت کشیدن به اندام مورد پسندشان برسند.
لازم است بدانید که این اختلال روانی تا کنون افراد زیادی را به کشتن داده است! تا جایی که روانشناسان می‌گویند این مدل بی‌اشتهایی با افسردگی و خودکشی ارتباط تنگاتنگی دارد.
افرادی که درگیر این اختلال هستند، مقدار بسیار کمی غذا می‌خورند و در اکثر مواقع از خوردن امتناع می‌کنند. همچنین هرگز تصور نمی‌کنند که دچار عارضه‌ای روانی هستند و حالات خود را کاملاً عادی می‌دانند. آنها می‌گویند که به دنبال جلوگیری از افزایش وزن هستند و نمی‌خواهند چاق و بد هیکل شوند.
این موضوع در ابتدا یک امر عادی به نظر می‌رسد؛ اما زمانی به بحران تبدیل می‌شود که این افراد دچار کاهش وزن شدید شده و کم‌کم درگیر عوارض این اختلال می‌شوند. ما در این مقاله از برآیند تلاش کرده‌ایم که تصویری جامع از علل و عوارض آنورکسیا پیش روی شما قرار داده و راه‌های درمان آن را ذکر کنیم. همراه‌مان باشید.
علائم بی اشتهایی عصبی
انتخاب‌های غذایی عجیب و در پی آن کاهش وزن شدید به همراه یک رژیم ورزشی سنگین، ابتدایی‌ترین علائم این اختلال اند. به‌طور کلی علائم مربوط به این اختلال را در دو دستهٔ علائم فیزیکی و علائم عاطفی و رفتاری گنجانده‌اند. در ادامه با مهم‌ترین آنها آشنا می‌شوید:
علائم فیزیکی
- کاهش وزن شدید یا عدم افزایش وزن مورد انتظار
- سرگیجه یا غش
- بی‌خوابی
- خستگی مداوم
- ریتم نامنظم قلب
کبودی انگشتان دست - معده درد
- یبوست یا درد شدید شکم
- ریزش موی شدید یا نازک شدن موها
- عدم قاعدگی در بانوان
- پوست خشک مایل به زرد
- فشار خون پایین
- عدم تحمل سرما
- کم آبی بدن
- تورم در قسمت پاها و یا بازوها
- دندان‌های پوسیده
- پینه بستن روی بند انگشتان
علائم عاطفی و رفتاری
- ورزش بیش از حد
- پختن غذاهای مفصل برای دیگران و لب نزدن به آنها
- رژیم‌های شدید غذایی
- حذف وعده‌های غذایی و امتناع از خوردن
- انکار گرسنگی
- عدم تمایل به خوردن غذا در جمع
- وزن کردن مکرر خود
- دروغ گفتن دربارهٔ میزان غذایی که می‌خورد
- پرخوری و استفراغ خودساخته برای جلوگیری از جذب غذا
- شکایت مداوم از قسمت‌هایی از بدن که به نظر بیمار چاق است
- خلق و خوی خنثی و بدون احساس
- گوشه‌گیری اجتماعی
- بررسی مکرر بدن در آینه
- کاهش علاقه به رابطه جنسی
عوامل تأثیرگذار بر بی اشتهایی عصبی
علت دقیق بی اشتهایی عصبی نامشخص است؛ اما روانشناسان برخی عوامل را در بروز این اختلال مؤثر می‌دانند. اولین چیزی که نظر محققان را به خود جلب کرده است، شیوع این اختلال روانی در فرهنگ‌هایی است که «لاغر بودن» در بین مردم مطلوب است. در چنین شرایطی، افرادی که سابقهٔ کمال‌گرایی دارند، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به آنورکسیا هستند.
رویدادهای استرس‌زایی که در زندگی رخ می‌دهد نیز می‌توانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. همچنین، عوامل خلقی مانند: خصوصیات وسواس‌گونه، اضطراب، انگیزه زیاد برای تلاش و پشتکار و کمال‌گرایی در بروز این اختلال مؤثر هستند. در این میان، عوامل بیولوژیکی و وراثتی هم بی‌تأثیر نبوده و می‌توانند نقش برجسته‌ای در ایجاد اینگونه اختلالات روانی ایفا کنند.
هنوز مشخص نشده است که کدام یک از ژن‌ها در ایجاد این اختلال اثرگذار هستند؛ اما بررسی تغییرات ژنتیکی نشان داده است که برخی از افراد با تغییرات هورمونی و ژنتیکی، بیشتر در معرض ابتلا به آنورکسیا قرار می‌گیرند. گاهی نیز دیده شده است که در یک خانواده، بیش از یک نفر به این اختلال مبتلا می‌شود؛ این امر می‌تواند بیانگر وراثتی بودن این اختلال باشد.
فرایند اختلال آنورکسیا
جالب است بدانید که اگرچه عوامل متنوعی در ابتدای امر بر ایجاد اختلال بی اشتهایی عصبی تأثیرگذار هستند، اما در نهایت این خودِ گرسنگی است که ادامهٔ این روند را رقم می‌زند! شواهدِ قوی وجود دارد به گونه‌ای که یک چرخه‌ی معیوب تشکیل می شود و در ادامه مغز بر گرسنگی تأثیر می‌گذارد و تغییرات خلقی، اضطراب، عدم تمرکز در تفکر و در نهایت کاهش اشتها را رقم می‌زند. کاهش وزن ناشی از گرسنگی مداوم، نحوهٔ عملکرد مغز را در بیشتر افراد تغییر می‌دهد؛ این امر مسبب بروز رفتارهایی است که به محدود کردن غذا دامن می‌زند و بازگشت به عادات غذایی معمولی را دشوار می‌کند.
گروه‌های خطر
به نظر می‌رسد که بی اشتهایی عصبی در بانوان شیوع بیشتری دارد؛ البته نه به این معنی که آقایان به این اختلال مبتلا نمی‌شوند. تحقیقات نشان داده است که بانوان سه برابر بیشتر از آقایان آنورکسیا را تجربه می‌کنند. از نظر سنی، این اختلال در نوجوانان بیش از گروه‌های سنی دیگر دیده شده است. همچنین در گروه‌های سنی بالای چهل سال، کمترین تعداد مبتلایان به چشم می‌خورد.
عوارض بی اشتهایی عصبی
آنورکسیا عوارض متعددی دارد که در شدیدترین حالت منجر به مرگ فرد می‌شود. مرگ این افراد در اکثر مواقع به‌طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و ناشی از ریتم غیر طبیعی قلب یا عدم تعادل الکترولیت‌ها است. سایر عوارض بی اشتهایی عصبی عبارت هستند از:
- کم خونی
- مشکلات مختلف قلبی
- از دست دادن عضلات
- پوکی استخوان
- رخ ندادن قاعدگی در زنان
- کاهش تستوسترون در مردان
- مشکلات مختلف گوارشی
- ناهنجاری‌های الکترولیت
- مشکلات کلیوی
- آسیب‌های مغزی
- افسردگی
- اختلالات وسواس اجباری
- سوء‌مصرف الکل و مواد مخدر
- اختلالات شخصیت
- آسیب به خود و اقدام به خودکشی
درمان آنورکسیا
روان‌درمانی اولین گام در مسیر درمان بی اشتهایی عصبی است. در این روش که از طریق درمان CBT انجام می‌شود، باورهای تحریف شدهٔ فرد دربارهٔ غذا خوردن و تصویری که از بدن خود در ذهنش ساخته، تغییر کرده و در نهایت یک الگوی غذایی طبیعی برای او ایجاد می‌شود. برای نوجوانانی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، خانواده درمانی یک راه حل بسیار مناسب است. زیرا حمایت والدین بخش کلیدی درمان و بهبودی نوجوانان است.
برای درمان این اختلال، دارویی وجود ندارد؛ اما برخی داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب می‌توانند به بیمار کمک کنند تا با درمان اضطراب و افسردگی، روند بهبودی این اختلال را پیش بگیرد. مدیریت استرس و اضطراب نیز یکی دیگر از راه‌های درمان این اختلال است که با کسب مهارت از طریق روان‌درمانی اتفاق می‌افتد. به طور کلی پزشکان در درمان بی اشتهایی عصبی، سه هدف اصلی را دنبال می‌کنند:
- بازگرداندن وزن از دست رفته در یک رژیم غذایی مناسب
- درمان اختلالات روانی مرتبط با تحریف تصویر بدن
- دستیابی به بهبودی طولانی مدت و در نهایت رسیدن به بهبودی کامل با روش توانبخشی
مراجعه به پزشک
متأسفانه در بیشتر مواقع، این اختلال در مراحل ابتدایی شناخته نمی‌شود و کاملاً مرموز و بدون علامت مسیر پیشرفت خود را طی می‌کند. به همین دلیل اکثر افرادی که به فکر درمان می‌افتند در مراحل حاد اختلال قرار دارند که علائم زیادی جسم و روان‌شان را درگیر کرده است. در چنین شرایطی دیده می‌شود که افراد بیشتر از اینکه سلامتی خود را مد نظر قرار دهند، تمایل به لاغر ماندن دارند.
اگر یکی از اطرافیانتان مشکوک به اختلال بی اشتهایی عصبی است و شما نگرانش هستید، حتماً از او بخواهید که با یک پزشک مشورت کند. برای اینکه بتوانید او را مجاب کنید به پزشک مراجعه کند، ابتدا دغدغه‌هایش را بشنوید و با او همدلی کنید تا بتوانید از این طریق ارتباطی مؤثر با او برقرار کرده و اطمینانش را جلب کنید.
همچنین اگر این خودتان هستید که علائم این اختلال را در خود احساس می‌کنید، سعی کنید فردی را پیدا کنید که به او اعتماد دارید تا در مورد آنچه در حال رخ دادن است، صحبت کنید. در نهایت نیز فرصت را از دست ندهید و در اسرع وقت به یک روان درمانگر مراجعه کنید تا روند درمان خود را آغاز کنید.
بررسی مختصر بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا
ما در این مقاله به علائم بی اشتهایی عصبی اشاره کردیم و توضیح دادیم که چه عواملی احتمال بروز این اختلال را افزایش می‌دهد. همان‌طور که گفتیم، افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، نمی‌توانند به‌راحتی بپذیرند که دچار یک اختلال روانی هستند؛ مگر اینکه دارای مهارت خودآگاهی باشند و بتوانند خصوصیات خُلقی و نقاط قوت و ضعف خود را بررسی کنند.
همچنین ما فرایند اختلال را شرح دادیم و گفتیم که برای درمان باید چه اقداماتی صورت بگیرد. اگر فردی هستید که یکی از عزیزان‌تان در معرض خطر این اختلال روانی قرار دارد، اولین قدمی که باید بردارید ایجاد حس همدلی و همراهی با آن فرد است. چرا که تنها در چنین شرایطی می‌توانید امید داشته باشید که او به حرف‌های شما گوش می‌کند و راه درمان را پیش می‌گیرد.
منبع اولمنبع دوم
فرآیند تولید و تأیید علمی محتوا
این مطلب توسط تیم تحریریه برآیند تولید شده و به تأیید ناظر علمی رسیده است؛ چنانچه ابهام یا نظری در خصوص این مقاله دارید، در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
دانلود پی دی اف