مهارت جرات ورزی چیست؟ تکنیک‌های افزایش جرات ورزی

در این مطلب قرار است که با مهارت جرأت‌ورزی (قاطعیت) و تکنیک‌های افزایش آن آشنا شویم. با آموختن این مهارت در زندگی به راحتی یاد می‌گیریم که چگونه قاطعانه برخورد کرده و از خود دفاع کنیم؛ همچنین ارتباط مؤثر و قوی ایجاد کنیم.

در این مقاله از سایت برآیند، به موضوع درک مفهوم قاطعیت پرداخته و عنوان می‌کنیم که چرا قاطعیت و جرأت‌ورزی مهم است؛ سپس تکنیک‌های افزایش جرأت‌ورزی و فواید تأثیرگذار آن را بررسی می‌کنیم. همراه ما باشید.

جرأت‌ورزی (قاطعیت) چیست؟

جرأت‌ورزی توانایی بیان نظرات مثبت و حتی مخالف است. افراد قاطع بر خود مسلط بوده و با خود و دیگران صادق هستند. قاطعیت زمانی حیاتی است که ما با دیگران اختلاف نظر داشته باشیم.

روانشناسان ایمز، لی و وازلاوک در سال 2017 در مورد جرأت‌مندی می‌گویند:

جرأت‌مندی بر میزان تلاش و تحمل سختی ما برای رسیدن به آنچه می خواهیم، تأثیر می‌گذارد که البته نسبت به شرایط، تجربه و روحیۀ شخص متفاوت است.

چرا جسارت داشتن مهم است؟

فردی که قاطعیت دارد به وضوح خواسته‌های خود را بیان می‌کند و حد و مرزش را در هر موقعیت به درستی تعیین می‌کند، اما در صورتی که درخواست‌هایش توسط دیگران برآورده نشوند، آنها را مقصر ندانسته و سرزنش نمی‌کند. توانایی قاطع بودن، به ما این امکان را می‌دهد که در موفقیت از دیگران پیشی بگیریم و به روشی غیرتهاجمی از خود یا دیگران دفاع کنیم. همچنین می توانیم از خودمان یا دیگران در برابر زورگویی و سایر خطرهای اجتماعی محافظت کنیم.

رویکرد شناختی در روانشناسی به ما می‌گوید: افراد قاطع، حتی زمانی که در موقعیت استرس هستند، افکار مخدوش و اضطراب‌آورِ کمتری را تجربه می‌کنند. همینطور اگر موضوع را از منظر رفتاری بررسی نماییم، افراد قاطع بدون هیچ‌گونه بی‌ادبی، محکم و قوی هستند. بدین ترتیب هنگامی که ما جسورانه عمل کنیم، می‌توانیم به همۀ احساسات مثبت و منفی خودمان، بدون اینکه پرخاشگر و عصبانی شویم یا به انفعال متوسل شویم، واکنش متناسبی نشان دهیم.

جسارت و خودآگاهی

برای اینکه بتوانیم جسارت در زندگی را در الگوی رفتاریِ خودمان قرار دهیم، باید حقوق خود به عنوان یک انسان را بهتر بشناسیم. لازم است بدانیم که بیان نظرات و همینطور مخالفت کردن در مورد مسائل مربوط به ما، یک حق طبیعی برای‌مان تلقی می‌شود. اما این حق زمانی به ما داده می‌شود که اعتماد به نفس داشته باشیم و یقین بداریم که هرآنچه مطرح می‌کنیم، مرتبط و منطقی است.

تحقیقات نشان می دهد که وقتی خود را به وضوح می‌بینیم، اعتماد به نفس و خلاقیت بیشتری داریم. ما با خودآگاهی می‌توانیم تصمیمات درست‌تری بگیریم، روابط قوی‌تری ایجاد کنیم و ارتباط مؤثرتری برقرار کنیم. همه‌ی این موارد ویژگی‌هایی است که ما برای جرأتمندبودن و افزایش جسارت به آنها نیاز داریم. هنگامی که خودآگاهی در ما افزایش یابد، ما کمتر دروغ می‌گوییم، کمتر تقلب می‌کنیم و با قدرت بیشتری خواسته‌های خود را ابراز می‌داریم.

جرأت‌ورزی در مقابل پرخاشگری

تشخیص رفتار قاطعانه، همیشه آسان نیست؛ چرا که بین قاطعیت و پرخاشگری، مرز باریکی وجود دارد و مردم اغلب این دو را باهم اشتباه می‌گیرند. به همین دلیل، تعریف این دو رفتار بسیار مهم است. به این دلیل که مرز واقعی بین قاطعیت و پرخاشگری، صرفاٌ زمانی مشخص می‌شود که معنی دقیق این دو رفتار را بدانیم.

جرأت‌ورزی مبتنی بر تعادل است. این بدان معنی است که در مورد خواسته‌ها و نیاز‌های خود صریح باشیم و در عین حال حقوق، نیاز‌ها و خواسته‌های دیگران را در نظر بگیریم. وقتی قاطع باشیم، کاملاٌ به خود مطمئن هستیم و از همین اطمینان، قدرتی می‌گیریم تا نقطه نظرات خود را محکم، منصفانه و با همدلی بیان کنیم.

رفتار پرخاشگرانه مبتنی بر برد است. در واقع بدون توجه به حقوق، نیاز‌ها، احساسات یا خواسته‌های دیگران، کاری را انجام می‌دهیم که صرفاٌ به نفع ما است. وقتی پرخاشگری می‌کنیم، کاملاٌ خودخواهانه می‌تازیم و سعی می‌کنیم که حرف خود را بر کرسی بنشانیم. در چنین شرایطی ممکن است به عنوان یک فرد زورگو یا حتی قلدر شناخته شویم. در واقع بدون هیچ درخواست و خواهشی، آنچه را که می‌خواهیم دریافت می‌کنیم و این به معنای واقعی رفتار پرخاشگرانه است.

نحوه پاسخگویی و قضاوت ما درباره رفتار خود و دیگران به عنوان قاطعیت بین فردی شناخته می شود. اینکه تصمیم بگیریم نیازهای دیگران اولویت داشته باشند و یا برای نتایج دلخواه خود تلاش بکنیم، بستگی به میزان جرأتمندی و قاطعیت‌مان دارد.

مثلاً مدیری را در نظر بگیرید که توقع دارد روز تعطیل در محل کار حاضر شویم و با لحنی تند و کلمات زشت ما را واردار به انجام کار میکند. اگر چه کار باید انجام شود، اما واگذار کردن کار‌ها در شرایط و زمان نامناسب و با رفتاری زننده، باعث نادیده گرفتن نیاز‌ها و احساسات می‌شود. اینجا است که پرخاشگری به معنای واقعی نمود پیدا می‌کند.

از سوی دیگر، هنگامی که به رئیس خود اطلاع می‌دهیم که کار‌های محول شده را انجام می‌دهیم، اما در شرایط و زمان مناسب، از حقوق خود دفاع کرده، در حالی که خواسته رئیس خود را نیز در نظر می‌گیریم.

رفتار قاطعانه، نشان‌دهنده تواناییِ فرد برای دفاع از منافع خود بدون داشتن اضطرابِ بیش از حد است. هنگامی که فردی قاطع باشد، از حقوق خود بدون نادیده گرفتن حقوق دیگران دفاع می‌کند.

پنج فایده جرأت‌ورزی، قاطعیت و جسارت داشتن

جرأت‌ورزی این امکان را به ما می‌دهد که خواسته‌ها و نیاز‌های خود را با اقتدار بیشتری بیان کرده و در عین حال منصف و همدل باشیم. همچنین باعث می‌شود که اعتماد به نفسِ خود را افزایش داده در مسیر بهبودِ سلامت روانِ خود قدم برداریم. البته جرأت‌ورزی، هم در محل کار و هم در سایر زمینه‌های زندگیِ شخصی به ما کمک می‌کند. به طور کلی افراد، قاطع و جرأت‌مند، برتری‌های خاصی نسبت به افراد عادی دارند که شامل موارد زیر هستند:

1. افراد قاطع، احتمالاً مدیران موفقی می‌شوند. آن‌ها تمامی کار‌ها و مسئولیت‌های خویش را با رفتار منصفانه و محترمانه با همکاری دیگران انجام می‌دهند و تبعاً، دیگران نیز با آن‌ها به همان شیوه رفتار می‌کنند.

این بدان معنا است که ویژگی جرأت‌ورزی در مدیران باعث احترام هر چه بیشتر آن‌ها نزد مردم می‌شود. افراد جرأت‌مند اغلب مورد تأیید دیگران هستند و به عنوان رهبران کاریزمایی شناخته می‌شوند که مردم دوست دارند با آن‌ها کار کنند.

2. افراد قاطع به راحتی درباره راه حل‌های موفقیت‌آمیز “برد-برد” مذاکره می‌کنند. آن‌ها می‌توانند ارزش موقعیت حریف خود را تشخیص دهند و به سرعت با طرف مقابل به توافق برسند.

3. افرادی که مهارت جرأت‌ورزی دارند، مشکلات را به راحتی حل کرده و کار‌های‌شان را بهتر انجام می‌دهند. آن‌ها به لحاظ احساس قدرتی که دارند، بهترین راه حل را برای مشکلات پیش روی خود پیدا کرده و از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند.

4. افراد قاطع، کمتر مضطرب می‌شوند. آن‌ها معمولاٌ استرس کمتری تجربه می‌کنند و کاملاٌ به خود مطمئن هستند. در شرایطی که اوضاع نابسامان است و هیچ چیزی طبق برنامه‌‌ریزی پیش نمی‌رود، احساس خطر و قربانی شدن پیدا نمی‌کنند.

5. کسانی که روی مهارت جرأت‌ورزی خود کار کرده‌اند، رضایت شغلی بیشتری دارند. آن‌ها با رعایت حد و مرز خویش، با اطمینان، نظر موافق و مخالف خود را اعلام می‌کنند و از این کار تقریباً هیچ واهمه‌ای ندارند. منبع و درجه رفتار قاطعانه از جنبه‌های روانی ما مانند انگیزه‌ها، انتظارات، موفقیت و شکست‌ها ناشی می‌شوند.

خطرات جرأت‌ورزی چیست؟

برخی از فرهنگ‌های سازمانی، ترجیح می‌دهند که افراد منفعل باشند و ممکن است رفتار قاطعانه را بی‌ادبانه یا حتی توهین‌آمیز تلقی کنند. مشخص شده که جنسیت می‌تواند بر نحوه درک رفتار قاطعانه، تأثیر داشته باشد. به شکلی که جرأت‌ورزی در مردان، پسندیده‌تر از زنان است.

یکی دیگر از خطرات جرأت‌ورزی، زیاده روی است. اگر بیش از حد قاطع باشیم، ممکن است که اصلاٌ به حرف‌ها و نظریات دیگران گوش نکنیم، حتی اگر‌ ایده‌های خوبی داشته باشند. این حالت فقط باعث بیگانگی همکاران و آسیب رساندن به روابط می‌شود.

به منظور رفع چنین مشکلاتی بهتر است که در ابتدا کمی محتاط باشیم و سپس شرایط محیط اطراف (محل کار یا زندگی خود) را به درستی ارزیابی کرده و متوجه شویم که باید چگونه عمل کنیم. اظهار نظر در زمان مناسب، می‌تواند راهی بسیار مؤثر برای ابراز وجود و افزایش عزت نفس باشد.

چگونه قاطع باشیم؟

اگر چه قاطع بودن، آسان نیست، اما ممکن است. بنابراین، اگر موقعیت یا محل کار شما بیشتر منفعل یا تهاجمی است تا قاطعانه، بهتر است که به منظور برقراری تعادل کار‌های زیر را انجام دهیم:

1. برای خود و حقوق خود ارزش قائل شویم

برای قاطعیت بیشتر، باید به خودشناسیِ خوبی رسیده باشیم. خودباوری اساس اعتماد به نفس است و رفتار قاطعانه به ما کمک می‌کند تا متوجه شویم که شایستۀ رفتار مناسب و احترام هستیم. در واقع به ما اعتماد به نفس می‌دهد تا از حقوق و اعتقادات خود دفاع کرده و به خود، خواسته‌ها و نیاز‌هایمان وفادار بمانیم.

2. نیاز‌ها و خواسته‌های خود را با اطمینان بیان کنیم

بیانِ دقیق خواسته‌ها و نیازها، بسیار اهمیت دارد و ما بایستی روی این مهارت مهم کار کنیم. وقتی این کار را انجام دهیم، با قطعیت می‌توانیم به رئیس یا همکارمان بگوییم که برای رسیدن به اهداف‌مان دقیقاً به چه چیز‌هایی نیاز داریم و خواسته خود را عنوان کنیم.

حتی اگر آنچه را می‌خواهیم، در حال حاضر امکان‌پذیر نیست، حتماٌ آن را در زمان مناسب پیگیری نماییم و به صورت کاملاٌ مؤدبانه درخواست خود را مجدداٌ بعد از گذشت مدتی اعلام کنیم.

روش‌هایی را برای بیان درخواست‌های خود پیدا کنیم که مجبور نباشیم، نیاز‌های دیگران را نادیده بگیریم. به یاد داشته باشیم که ما نیاز به همکاری افراد داریم. درخواست چیز‌ها به شیوه‌ای بیش از حد تهاجمی یا پرخاشگرانه، احتمالاٌ آن‌ها را از همکاری با ما منصرف کرده و حتی ممکن است به رابطه ما آسیب برساند.

3. بپذیریم که نمی‌توانیم رفتار دیگران را کنترل کنیم

هرگز مسئولیت رفتار دیگران را نپذیریم. اگر افراد به قاطعیت ما واکنش نشان می‌دهند و یا عصبانی و پرخاشگر می‌شوند، هرگز با آنها مقابله به مثل نکنیم. به یاد داشته باشیم که ما فقط باید مسئولیت رفتار‌های خود را به گردن بگیریم. در واقع صرفاٌ قادر به کنترل رفتار خود هستیم.

بنابراین اگر اوضاع متشنج شد، تمام تلاش خود را بکنیم تا آرام و سنجیده باقی بمانیم. تا زمانی که محترمانه رفتار می‌کنیم و نیاز‌های دیگران را زیر پا نمی‌گذاریم، حق داریم هر آنچه را که می‌خواهیم بگوییم و یا انجام دهیم.

4. نظرات خود را به روشی مثبت بیان کنیم

بسیار مهم است که هر آنچه را که در ذهن‌مان می‌گذرد، بیان کنیم. حتی زمانی که فکر می‌کنیم بسیاری از افراد با ما مخالف هستند. البته این کار را باید به شکل سازنده و با حساسیت تمام انجام دهیم.

از‌ ایستادگی در برابر دیگران و دفاع از عقاید خود نترسیم. در واقع نباید هیچ واهمه‌ای از افرادی که ما را به چالش می‌کشند، داشته باشیم. در این مسیر حتی می‌توانیم عصبانی شویم، اما به یاد داشته باشیم که احساسات خود را کنترل کرده و همیشه محترم باشیم.

5. پذیرای انتقاد و نظرات مخالف باشیم

بازخورد مثبت و منفی را با مهربانی و فروتنی بپذیریم. اگر با انتقادات دریافت شده موافق نیستیم، حتما نظر خود را بیان کنیم، اما بدون اینکه حالت دفاعی بگیریم و یا عصبانی شویم.

6. «نه» گفتن را یاد بگیریم

«نه» گفتن سخت است، به خصوص زمانی که به گفتن آن عادت نداریم، اما اگر می‌خواهیم قاطعانه رفتار کنیم باید مهارت «نه» گفتن را بیاموزیم. شناخت محدودیت‌ها و توانایی‌های خود به ما کمک می‌کند تا وظایف خود را به طور مؤثرتری مدیریت کنیم.

به یاد داشته باشیم که نمی‌توانیم همه کار‌ها را انجام دهیم یا همه را راضی نگه داریم؛ بنابراین مهم است که در مواقع لزوم با گفتن «نه» از سرازیر شدن همه کار‌ها به سمت خود و صرف زمان اضافی جلوگیری کنیم. زمانی که مجبوریم «نه» بگوییم، سعی کنیم راه حل برد-برد را پیدا کنیم که هر دو طرف از آن سود ببرند.

7. پیشرفت خود را در نظر بگیریم

هر بار که در شرایطی، قاطعیت داشتیم، چند دقیقه بعد، موقعیت را دوباره مرور کرده و از خود بپرسیم که چگونه این کار را انجام دادیم؟ دفعه بعد باید چه کار متفاوتی انجام دهیم؟ این کار به ما کمک می‌کند که زمینه‌ پیشرفت توسعه شخصی خود را شناسایی کرده و همواره در همین مسیر باقی بمانیم. اگر شکستی را تجربه کردیم، هرگز از ادامه منصرف نشویم. در عوض سعی کنیم از آن درس بگیریم. مهم است که موفقیت‌های خود را بشناسیم و از شکست‌های خود عبرت بگیریم.

سخن آخر در مورد جرات ورزی، قاطعیت و جسارت داشتن

حال که با مفهوم جرات ورزی و قاطعیت، تفاوت آن با پرخاشگری، فواید و خطرات جرات ورزی آشنا شدیم، اگر می‌خواهیم که در ادامه مسیر به عنوان فردی موفق، مسئول و کاریزمایی عمل کنیم، باید مهارت جرات ورزی را در خود تقویت کرده و یا آن را ایجاد کنیم.

در نظر بگیریم که بدون داشتن این مهارت هرگز نمی‌توانیم، احساس مثبتی به خود داشته باشیم، چرا که در غیر اینصورت همیشه نقش فردی منفعل و قربانی را بازی می‌کنیم و از عملکرد خود راضی نخواهیم بود.
منبع: منبع اولمنبع دوممنبع سوممنبع چهارم