اختلال شناختی خفیف (MCI) چیست؟ انواع، علائم و درمان آن

اگر همه‌ چیز درست پیش برود همه‌ی ما روزی پیر خواهیم شد. با افزایش سن هم طبیعی است که مشکلات متعددی برای سلامتی ما به وجود خواهد آمد. بسیاری از افراد بیشتر نگران مشکلات جسمی دوران پیری هستند، مشکلاتی مانند فشار خون، سکته قلبی، پوکی استخوان. اما مشکلات و وضعیت‌های روانی که با افزایش سن به سراغ ما می‌آیند نیز به‌اندازه مشکلات جسمی مهم هستند.

احتمالاً افراد پا به سن گذاشته‌ای را دیده‌ایم که بیش از حد معمول چیز‌ها را فراموش می‌کنند، مثلاً وارد اتاقی می‌شوند و نمی‌دانند که برای چه کاری وارد آنجا شده‌اند. بروز نقص‌های گاه‌به‌گاه در حافظه با افزایش سن رایج است، اما اگر شروع به تأثیرگذاری بر زندگی روزمره ما کند، می‌تواند باعث نگرانی شود. در برخی موارد، این مشکلات حافظه ممکن است نشان دهنده وضعیتی به نام اختلال شناختی خفیف (MCI) باشد.

در این مطلب از برآیند ابتدا تعریفی از اختلال شناختی خفیف (MCI) ارائه خواهیم داد و سپس علائم و انواع این اختلال را بررسی خواهیم کرد. در ادامه از روش‌های تشخیص، علت بروز این وضعیت، عوامل خطر و درمان آن خواهیم گفت و در انتها نیز به برخی سؤالات پرتکرار در مورد اختلال شناختی خفیف پاسخ خواهیم داد. از شما دعوت می‌کنیم تا انتهای این مطلب همراه برآیند باشید.

اختلال شناختی خفیف (MCI) چیست؟

موسسه ملی کهنسالی آمریکا مشهور به NIA که یکی از اعضای موسسه ملی بهداشت ایالات متحده آمریکا (مشهور به NIH) است، اختلال شناختی خفیف (MCI) را به‌ این صورت تعریف می‌کند:

برخی از افراد مسن نسبت به سایر بزرگسالان هم‌سن‌وسال خود مشکلات حافظه یا تفکر بیشتری دارند. این وضعیت اختلال شناختی خفیف یا MCI نامیده می‌شود.

اختلال شناختی خفیف (MCI) در توصیف نوع خاصی از زوال شناختی استفاده می‌شود که به‌اندازه کافی شدید نیست که به‌عنوان زوال عقل یا بیماری آلزایمر طبقه‌بندی شود و به شرایطی اشاره دارد که در آن توانایی فرد برای تفکر و به‌خاطر سپردن چیزها اندکی کاهش می‌یابد.

این کاهش در عملکرد شناختی می‌تواند شامل مشکلات حافظه، زبان و مهارت‌های تفکر انتقادی باشد. با وجود اینکه این کاهش شدیدتر از آن چیزی است که از افزایش سن انتظار می‌رود؛ اما نسبت به زوال عقل کمتر جدی و نگران کننده‌ است.

اختلال شناختی خفیف وضعیتی است که در آن فرد تغییرات شناختی را تجربه می‌کند که خود و عزیزانش متوجه آن خواهند شد، اما با این وجود همچنان می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد. به‌عنوان مثال، یک مادر بزرگ مسن که اختلال شناختی خفیف دارد، گاهی اوقات فراموش می‌کند که کلیدهایش را کجا گذاشته یا در وسط گفت‌وگو یادش می‌رود که چه می‌خواسته بگوید. با این حال، او هنوز هم می‌تواند غذای خود را بپزد، داروهایش را مصرف کند و در پارک قدم بزند.

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری تکنیک های افزایش تفکر نقادانه حتما مقاله زیر را مطالعه کنید:

مهارت تفکر نقاد چیست

تغییرات شناختی چیست؟

لازم است در اینجا برای درک بهتر مطلب در مورد عبارت «تغییرات شناختی» توضیح مختصری ارائه دهیم:

علائم اختلال شناختی خفیف

علائم MCI به‌شدت علائم بیماری آلزایمر یا زوال عقل نیست. به‌عنوان مثال، افراد مبتلا به MCI تغییرات شخصیتی یا سایر مشکلاتی را که مشخصه آلزایمر است تجربه نمی‌کنند.

افرادی که دچار اختلال شناختی خفیف شده باشند معمولاً علائم زیر را از خود نشان می‌دهند:

• اغلب وسایل خود را گم می‌کنند یا نمی‌دانند آنها را کجا گذاشته‌اند.
• رفتن به رویداد‌ها یا قرار‌های ملاقات‌شان را فراموش می‌کنند.
• نسبت به افراد هم‌سن‌وسال دیگر بیشتر در پیدا کردن و به‌یاد آوردن کلمات مشکل دارند.

مشکلات حرکتی و مشکلات حس بویایی نیز با MCI مرتبط است.

انواع اختلال شناختی خفیف

کارشناسان اختلال شناختی خفیف را بر اساس مهارت‌های تفکر دسته‌بندی می‌کنند:

MCI آمنستیک (Amnestic MCI): نوعی اختلال شناختی خفیف که در درجه اول بر حافظه تأثیر می‌گذارد. در MCI آمنستیک ممکن است فرد اطلاعات مهمی را که قبلاً به‌راحتی به‌خاطر می‌آورد، مانند قرار ملاقات‌ها، گفتگوها یا رویدادهای اخیر فراموش کند.

MCI غیر آمنستیک (Nonamnestic MCI): نوع دیگری از اختلال شناختی است که بر مهارت‌های فکری غیر از حافظه تأثیر می‌گذارد، از جمله توانایی تصمیم‌گیری درست، قضاوت در مورد زمان یا ترتیب مراحل موردنیاز برای تکمیل یک کار پیچیده یا ادراک بصری.

پیشنهاد مطالعه

اگر به دنبال مراحل تصمیم گیری درست هستید مقاله زیر را بخوانید:

مهارت تصمیم گیری چیست؟

اختلال شناختی خفیف چگونه تشخیص داده می‌شود؟

همان‌طور که پیش‌تر در این مطلب گفتیم خانواده و دوستان ممکن است متوجه کمبود حافظه در فرد شوند و فرد مبتلا به MCI ممکن است نگران از‌دست دادن حافظه خود باشد. این نگرانی‌ها ممکن است فرد را وادار کند که در مورد مشکلاتی که برای حافظه‌اش پیش آمده به پزشک مراجعه کند.

او همچنین ممکن است به فرد پیشنهاد کند که برای آزمایش‌های بیشتر به متخصص مراجعه کند. نکته قابل‌توجه این است که تشخیص MCI  یک تشخیص بالینی است، به این معنا که بر اساس قضاوت حرفه‌ای پزشک تشخیص داده می‌شود که فرد دچار MCI شده است یا علائم وی دلیل دیگری دارد. این چیزی نیست که بتوانیم به‌تنهایی تشخیص دهیم.

علت بروز اختلال شناختی خفیف چیست؟

علل MCI هنوز به طور کامل شناخته نشده است. کارشناسان بر این باورند که در بسیاری از موارد – اما نه همه –  علت بروز MCI ناشی از تغییرات مغزی است که در مراحل اولیه آلزایمر یا سایر بیماری‌های عصبی که باعث زوال عقل می‌شوند رخ می‌دهد. با این حال، هیچ نتیجه مشخصی برای MCI وجود ندارد، زیرا علائم می‌توانند ثابت باقی بمانند، به زوال عقل پیشرفت کنند یا حتی در طول زمان بهبود یابند.

چه عواملی خطر بروز اختلال شناختی خفیف را افزایش می‌دهد؟

قوی‌ترین عوامل خطر (یا ریسک فاکتور) برای MCI عبارت‌اند از:

• افزایش سن.
• داشتن نوعی ژن به نام APOE e4. این ژن همچنین با بیماری آلزایمر مرتبط است. اما داشتن این ژن تضمینی برای کاهش تفکر و حافظه نیست.

همچنین برخی شرایط پزشکی و عادت‌های مرتبط با سلامتی می‌توانند خطر بروز مشکلات تفکر را افزایش دهند، از جمله:

• دیابت
• سیگار کشیدن
• فشارخون بالا
• کلسترول بالا
• چاقی
• افسردگی
• آپنه انسدادی خواب (obstructive sleep apnoea; OSA به‌نوعی از اختلال خواب گفته می‌شود.)
• ورزش نکردن
• سطح تحصیلات پایین
• فقدان فعالیت‌های محرک ذهنی یا اجتماعی

درمان اختلال شناختی خفیف

هیچ درمانی برای اختلال شناختی خفیف (MCI) وجود ندارد، اما برخی از گزینه‌های درمانی برای کاهش سرعت پیشرفت آن در دسترس هستند. راهبردهای مقابله‌ای بهترین راه برای مقابله با MCI است، زیرا هیچ دارویی برای درمان آن تأیید نشده است. راهبردهای مقابله‌ای ممکن است از محو شدن بیشتر مهارت‌های تفکر جلوگیری کند. مهم‌ترین کارهایی که می‌توانیم برای مقابله با MCI انجام دهیم عبارت‌اند از:

• ورزش کنیم: ورزش برای قلب، عروق خونی و مغز ما مفید است. ورزش کردن جریان خون به مغز را بهبود می‌بخشد که می‌تواند از پیشرفت اختلالات شناختی خفیف جلوگیری کند.
• مراقب شرایط پزشکی مرتبط با MCI باشیم: ما باید برای مدیریت فشارخون، کلسترول، قند خون و سایر عواملی که خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهند اقداماتی انجام دهیم. با مدیریت این عوامل می‌توانیم جریان خون را در مغزمان بهبود ببخشیم، درست مانند آن تأثیری که گفتیم ورزش روی پیشرفت اختلالات شناختی خفیف دارد.
• باید کارهایی را انجام دهیم که مغز ما را درگیر می‌کند: مانند شرکت در کلاس، یادگیری زبان جدید، داوطلب شدن یا شرکت در فعالیت‌های اجتماعی. اینها ممکن است به محافظت از عملکرد مغزمان کمک کنند.

یک گزینه برای بیماران مبتلا به MCI شامل استفاده از چندین روش درمانی به‌صورت ترکیبی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT)، درمان فیزیکی و کاردرمانی است. این گزینه نیز باعث درمان اختلال شناختی خفیف نمی‌شود اما می‌تواند پیشرفت علائم را به تأخیر بیندازد. در برخی از بیماران مبتلا به MCI بعد از این درمان‌ها علائم تا حد قابل‌توجهی بهبود پیدا می‌کند.

از آنجایی که MCI ممکن است نشانه اولیه مشکلات جدی‌تر حافظه باشد، مهم است که هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار به پزشک یا متخصص مراجعه شود. پزشک می‌تواند به ردیابی تغییرات در حافظه و مهارت‌های تفکر در طول زمان کمک کند. ثبت هر گونه تغییر نیز می‌تواند مفید باشد.

جمع‌بندی

در این مطلب از برآیند گفتیم که اختلال شناختی خفیف (MCI) وضعیتی است که در آن مشکلاتی برای حافظه و تفکر افراد مسن به وجود می‌آید که می‌تواند در قضاوت، صحبت کردن و استدلال فرد تأثیر بگذارد. هیچ علت واحدی برای MCI وجود ندارد، اما خطر بروز آن با افزایش سن و برخی شرایط پزشکی مانند دیابت، افسردگی و سکته مغزی افزایش می‌یابد.

علائم اختلال شناختی خفیف شامل گم کردن وسایل، فراموش کردن رویدادها یا قرار ملاقات‌ها و مشکل در یافتن کلمات مناسب برای بیان منظور است. MCI از طریق آزمایش‌ها و ارزیابی توسط پزشک متخصص تشخیص داده می‌شود و هیچ درمان یا داروی استانداردی برای آن وجود ندارد از همین رو راهبردهای مقابله‌ای مانند ورزش کردن بهترین راه برای مقابله با MCI است.

پاسخ به برخی سؤالات پرتکرار در مورد اختلال شناختی خفیف (MCI)

منبع اولمنبع دوممنبع سوممنبع چهارممنبع پنجم