هوش مالی چیست؟ روش‌های تقویت هوش مالی

در اطرافیان خود کسی را می‌شناسید که همیشه حساب و کتابش دقیق است، به عالم و آدم بدهکار نیست و طوری مسائل مالی‌اش را مدیریت می‌کند که هم پس‌اندازش را دارد و هم به اندازه کافی خرج می‌کند، می‌دانید ثروتمندترین افراد جهان و حتی در کشور خودمان، چطور به ثروت رسیده‌اند؟

شاید بگویید احتمالاً خوش‌شانس بوده‌اند یا خسیس و یا حتی کلاهبردار! هیچ کدام؛ قطعاً مواردی هم بوده که با رانت یا کلاً خلافِ قانون، ثروت زیادی به دست آورده اما غالب اکثرِ افراد پولدار، فقط هوش مالی بالاتری داشته‌اند. خوشبختانه هوش مالی صرفاً ذاتی نیست و تا حد زیادی یادگرفتنی است.

بنابراین، شما هم می‌توانید هوش مالی و در نتیجه مهارت ایجاد ثروت و مدیریت مسائل مالی را در خودتان تقویت کنید. در این مقاله از برآیند، هوش مالی، مؤلفه‌های اساسی و شیوه‌های تقویت مهارت‌های مربوط به آن را برای دستیابی به موفقیت مالی بررسی می‌کنیم پس با ما همراه باشید.

تعریف هوش مالی و دلیل اهمیت آن

هر چند اصطلاح هوش مالی (Financial intelligence) از مدت‌ها پیش وجود داشته است، کسی که آن را بیشتر از هر زمان دیگری رایج کرد، رابرت کیوساکی (Robert Kiyosaki)، نویسنده کتاب پرفروش «پدر پولدار، پدر بی‌پول»، بود.

هوش مالی به توانایی درک و مدیریت مؤثر امور مالی گفته می‌شود و ترکیبی از دانش، مهارت‌ها و نگرش‌هایی است که به ما کمک می‌کند درباره منابع مالی‌مان، چه در حال و چه در آینده، تصمیمات آگاهانه و مؤثر بگیریم و آنها را به صورت استراتژیک مدیریت کنیم.

در دنیای امروز که چشم‌اندازهای مالی دائماً در حال تغییرند، داشتن سطح بالایی از هوش مالی مثلِ داشتن کلیدی برای گشودن درهای ثروت، ثبات مالی و آینده‌ای مطمئن است. این موضوع به خوبی اهمیت هوش مالی را نشان می‌دهد.

آشنایی با اصطلاحات

هوش مالی به توانایی افراد در درک و مدیریت مسائل مالی گفته می‌شود که شامل دانش، مهارت‌ها و نگرش‌های مالی است. دانش مالی شامل اطلاعات و مفاهیم مالی مانند حسابداری، سرمایه‌گذاری، بیمه و … است.

مهارت‌های مالی شامل توانایی‌های عملی مانند مدیریت بودجه، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری است. نگرش‌های مالی شامل باورها و ارزش‌های مالی مانند اهمیت پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک است.

سواد مالی به مجموعه دانش‌ها و مهارت‌های مورد نیاز برای مدیریت مالی شخصی گفته می‌شود. این دانش‌ها و مهارت‌ها به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات مالی آگاهانه‌ای بگیرند و به اهداف مالی خود دست یابند.

تفاوت اصلی بین هوش مالی و سواد مالی در این است که هوش مالی بیشتر بر روی توانایی‌های ذاتی و نگرش‌های مالی تأکید دارد، در حالی که سواد مالی بیشتر بر روی دانش و مهارت‌های مالی اکتسابی تأکید دارد.

به عنوان مثال، فردی که دانش و مهارت‌های مالی خود را افزایش دهد، ممکن است نگرش‌های مالی مثبت‌تری نسبت به پول و سرمایه‌گذاری پیدا کند. در نهایت، هوش مالی و سواد مالی دو مفهوم مکمل یکدیگر هستند که می‌توانند به افراد کمک کنند تا در زمینه مالی موفق شوند.

پاسخ به یک سؤال مهم: هوش مالی، ذاتی است یا اکتسابی؟

پاسخ کوتاه به این سوال این است که: هوش مالی ترکیبی از عوامل ذاتی و اکتسابی است.

عوامل ذاتیِ هوش مالی، شامل: توانایی‌های شناختی مانند تفکر منطقی، حل مسئله و قضاوت است. این توانایی‌ها تا حدی تحت تأثیر ژنتیک هستند و ممکن است تا حدودی قابل تغییر باشند.

عوامل اکتسابیِ هوش مالی، شامل: دانش و مهارت‌های مالی است. این عوامل می‌توانند با آموزش و تجربه بهبود یابند.

در واقع، تحقیقات نشان داده‌اند که هوش مالی می‌تواند با آموزش و تجربه افزایش یابد. به عنوان مثال: یک مطالعه نشان داد: شرکت‌هایی که به کارکنان خود، آموزش هوش مالی می‌دهند، شاهد بهبود عملکرد مالی هستند.

بنابراین، هر فرد با هر سطح هوش مالی ذاتی، می‌تواند با آموزش و تجربه، هوش مالی خود را بهبود بخشد و تصمیمات مالی آگاهانه‌تری بگیرد.

مهارت‌های لازم برای یادگیری هوش مالی

برای یادگیری هوش مالی به تقویت مهارت‌های زیر نیاز داریم:

• تفکر انتقادی و حل مسئله: توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات مالی، ارزیابی گزینه‌ها و تصمیم‌گیری آگاهانه.
• ارتباط و همکاری: توانایی برقراری ارتباط موثر و همکاری با دیگران برای دستیابی به اهداف مالی.
• برنامه‌ریزی و سازماندهی: توانایی تعیین اهداف مالی، ایجاد یک برنامه مالی و مدیریت مؤثر منابع.
• سازگاری و انعطاف‌پذیری: توانایی سازگاری با شرایط متغیر مالی، غلبه بر موانع و مدیریت استرس مالی.
• بودجه‌بندی: ایجاد و حفظ بودجه، تخصیص پول به هزینه‌های مختلف و پس‌انداز.
• سرمایه‌گذاری: شناخت انواع سرمایه‌گذاری‌ها، ریسک‌ها و بازده‌ها و انتخاب استراتژی‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری.
• مدیریت بدهی: درک هزینه‌ها و خطرات مرتبط با استقراض پول و مدیریت مسئولانه بدهی.
• مدیریت ریسک: درک و مدیریت ریسک‌های مالی، مانند از دست دادن درآمد، هزینه‌های غیرمنتظره و نوسانات بازار.

مزایای داشتن هوش مالی

هوش مالی مزایای مهمی در زندگی ما دارد. هوش مالی زیاد به تصمیم‌گیری‌های بهتر در امور مالی، افزایش ثبات و امنیت مالی و بهبود کلی کیفیت زندگی می‌انجامد. وقتی دغدغه فکری درباره امور مالی خودنداشته باشید، راحت‌تر می‌توانید سایر امور زندگی خود را مدیریت کنید.

کاربرد هوش مالی

حال بیایید چند کاربرد هوش مالی را در دنیای واقعی بررسی کنیم:

بودجه‌بندی

هوش مالی بالا می‌تواند به ما کمک کند درآمد، هزینه‌ها و الگوهای مخارج‌مان را تجزیه و تحلیل کنیم تا بودجه‌ای متناسب با ارزش‌ها و اولویت‌های‌مان ایجاد کنیم. با این مهارت می‌توانیم بین هزینه‌ها و پس‌انداز تعادل برقرار کنیم.

مدیریت بدهی

یکی دیگر از کاربردهای هوش مالی، مدیریت بدهی و وام است. با این مهارت می‌توانیم درک بهتری از نرخ بهره، شرایط بازپرداخت و سایر موارد مربوط به بدهی‌ها و وام‌ها داشته باشیم و بدهی را به شکل استراتژیک مدیریت کنیم.

برنامه‌ریزی برای بازنشستگی

یکی از کاربردهای هوش مالی، برنامه‌ریزی برای بازنشستگی است. هوش مالی به ما کمک می‌کند دید بازتری درباره دوران بازنشستگی داشته باشیم و نیازهای آن دوران را از همان ابتدای جوانی پیش‌بینی کنیم. با هوش مالی بالا می‌توانیم برنامه‌های بهینه‌تر و مطمئن‌تری برای آینده ایجاد کنیم تا در بازنشستگی از رفاه خوبی برخوردار باشیم.

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری مهم‌ترین ویژگی‌های یک برنامه‌ریزی خوب مقاله زیر را بخوانید.

برنامه ریزی چیست؟

سرمایه‌گذاری

کاربرد دیگر هوش مالی در سرمایه‌گذاری است. با هوش مالی بالا می‌توانیم اهداف سرمایه‌گذاری مناسبی تعیین کنیم، میزان دارایی را که به سرمایه‌گذاری اختصاص می‌دهیم، با توجه به میزان ریسک و مدت زمان سرمایه‌گذاری‌مان انتخاب کنیم و با درک نوسانات انواع دارایی‌ها، سبد سرمایه‌گذاری متنوعی داشته باشیم.

خریدهای بزرگ

خانه و خودرو دو مورد از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ برای هر کسی به شما می‌روند. اگر هوش مالی بالایی داشته باشیم، هنگام خریدهای بزرگ مطابق با میزان درآمد و سایر تعهدات مالی خود، محدودیت‌های قیمتی تعیین می‌کنیم و بی‌گدار به آب نمی‌زنیم.

برای مثال: اگر قصد دارید خودروی قسطی بخرید، ولی بعد از کسر هزینه‌ها از درآمد ماهیانه‌تان، مبلغ ناچیزی از درآمدتان باقی می‌ماند و پولی برای پس‌انداز کنار نگذاشته‌اید، هوش مالی ضعیفی دارید. مگر آنکه این خودرو قرار باشد چیزی به درآمد شما اضافه کند یا اینکه به شما کمک کند هزینه‌های‌تان کاهش یابد.

روش‌های تقویت هوش مالی

آیا تمایل دارید هوش مالی خود را افزایش دهید؟ در این بخش چند روش بسیار سودمند را به شما معرفی کرده‌ایم:

۱. آموزش ببینید

پایه هوش مالی، یادگیریِ مستمر است. از منابع گسترده موجود برای بهبود دانش مالی خود بهره ببرید. کتاب بخوانید، ویدیوهای آموزش هوش مالی در یوتیوب را تماشا کنید، در سمینارها شرکت کنید و کارشناسان مالی معتبر را دنبال کنید تا درک خود را از امور مالی شخصی گسترش دهید.

۲. جایگاه مالی خود را درک کنید

درآمد، هزینه‌ها، دارایی‌ها و بدهی‌های خود را برآورد کنید. ابزارها یا اپلیکیشن‌های مالی برای ردیابی جریان درآمدی شما مفید هستند. دانستن اینکه از نظر مالی در چه جایگاهی قرار دارید، به شما کمک می‌کند اهداف واقع‌بینانه تعیین کنید.

۳. بودجه خود را تنظیم کنید

ایجاد یک بودجه، طرح اولیۀ شما برای موفقیت مالی است. با تخصیص بخش‌هایی از درآمد خود به دسته‌های بودجه اولیه، از جمله مسکن، غذا، بیمه، خدمات آب و برق، حمل و نقل و پرداخت بدهی شروع کنید. با آنچه باقی مانده است، می‌توانید ماهیانه مبلغی را برای پس‌انداز، مراقبت‌های بهداشتی، هدیه دادن، سرگرمی و تفریح کنار بگذارید.

به بودجه خود پایبند باشید تا مخارج را کنترل کنید و اطمینان حاصل کنید که در حد توان خود زندگی می‌کنید. به طور منظم بودجه خود را بررسی و تنظیم کنید تا تغییرات وضعیت مالی شما را نشان دهد.

۴. پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کنید

پس‌اندازتان را به کار بیندازید تا درآمدی اضافی (هر چند جزئی) برای‌تان ایجاد کند. برای اینکه ریسک خود را کاهش دهید، از قانون متنوع‌سازی استفاده کنید و به قول معروف «همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید». با این کار در طول زمان، ثروت بیشتری به دست می‌آورید.

۵. مدیریت بدهی‌ها را یاد بگیرید

تمرین کنید که برای خود بدهی نتراشید. این یکی از روش‌های خوب برای تقویت هوش مالی است. بدهی‌های با بهره بالا خیلی سریع درآمدتان را کاهش می‌دهند. البته همه بدهی‌ها بد نیستند، برای مثال وام مسکن یا وام تحصیلی نوعی سرمایه‌گذاری برای آینده است.

۶. یک صندوق اضطراری ایجاد کنید

بسیاری از مشاوران مالی به افراد توصیه می‌کنند همیشه یک صندوق اضطراری داشته باشند. زندگی غیر قابل پیش‌بینی است. این صندوق می‌تواند شما را در مواقع سخت، سرپا نگه دارد تا نیازی به قرض گرفتن نداشته باشید.

حداقل سه تا شش ماه در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنید تا صندوق خود را درست کنید. فرقی نمی‌کند قلک باشد یا حساب بانکی، این صندوق باید به راحتی در دسترس باشد تا هر وقت گیر کردید، به سرعت بتوانید از آن استفاده کنید.

۷. مدیریت ریسک را آموزش ببینید

هر تصمیم مالی با ریسک همراه است. ریسک‌هایی که احتمال دارد در سرمایه‌گذاری، جریان درآمد و برنامه‌های بلندمدت‌تان وجود داشته باشند، شناسایی کنید. برای مدیریت و کاهش این ریسک‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد. برای مثال، بیمه و متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری دو مورد از روش‌های مدیریت ریسک هستند.

۸. برنامه‌ریزی بلند مدت داشته باشید

اهداف مالی بلند مدتی مانند خرید خانه، راه‌اندازی کسب و کار یا بازنشستگی را تعیین کنید. ۵ سال دیگر خود را کجا می‌بینید؟ ۱۰ سال یا ۲۰ سال دیگر چطور؟ این اهداف باید به صورت مرحله به مرحله شامل پس‌انداز منظم، استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و شغلی برنامه‌ریزی شوند.

۹. به برنامه‌ریزی مالیاتی اهمیت دهید

بسیاری از افرادی که هوش مالی بالا دارند، حتماً درباره مسائل مالیاتی خود برنامه‌ریزی می‌کنند. برنامه‌ریزی مالیاتی متفکرانه می‌تواند در هزینه‌های شما صرفه‌جویی کند. نحوه مالیات بر انواع مختلف درآمد را بدانید، در جریان تغییرات قانون مالیات باشید و برای به حداکثر رساندن کسورات و اعتبارات، با یک متخصص مالیات مشورت کنید.

۱۰. به‌دنبال راهنمایی حرفه‌ای باشید

مشاوران مالی می‌توانند بر اساس اهداف و شرایط منحصر به فردتان، به شما راهنمایی شخصی ارائه دهند. آنها می‌توانند به شما کمک کنند تصمیمات مالی درستی بگیرید و یک برنامه جامع برای آینده خود تهیه کنید.

۱۱. عادت‌های مالی خوب را تمرین کنید

عادات مالی سالم مانند بودجه‌بندی، پس‌انداز و پیگیری هزینه‌های خود را پرورش دهید. اقدامات کوچکی که به طور مداوم در طول زمان انجام می‌شود، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر رفاه مالی شما داشته باشد.

۱۲. از روندهای روز آگاه باشید

13. عاقلانه خرج کردن را تمرین کنید

سعی کنید به خرج کردن بیهوده عادت نکنید. در عوض، آگاهانه خرج کنید. هر بار که قرار است پولی از جیب‌تان خارج شود، به این فکر کنید که آیا آن خرید ارزش دارد؟ آیا زندگی شما را بهبود می‌بخشد؟ نسبت به قیمتش می‌ارزد؟

یاد بگیرید چه زمانی باید خرج کنید و چه زمانی پس‌انداز کنید. به‌عنوان مثال، شاید گاهی خرید یک ماشین دست دوم، منطقی‌تر از خرید یک ماشین نو باشد؛ این مصداقی از خرج عاقلانه است.

۱4. برنامه‌های بازنشستگی مناسب خود را پیدا کنید

پس‌انداز برای بازنشستگی می‌تواند طاقت فرسا (و دور از دسترس) به نظر برسد؛ اما زمانی که شروع کنید، به یک عادت ساده تبدیل می‌شود که نتیجه ارزشمندی دارد. بعدها از خودتان تشکر می‌کنید که سختی را تحمل کردید و برای خودتان حساب بازنشستگی فراهم کردید. اگر نمی‌دانید چه کنید، با یک مشاور مالی مشورت کنید. سالی یک بار برای بررسی برنامه بازنشستگی خود وقت بگذارید.

پیشنهاد مطالعه

برای مطالعه بیشتر مقاله زیر را بخوانید

ساخت عادت جدید چقدر طول می‌کشد؟

15. انضباط مالی را تمرین کنید

هوش مالی مستلزم نظم و انضباط و خودکنترلی است. حتی گاهی ممکن است یک سرمایه‌گذاری در زمان نامناسب، به ضرر شما باشد. در چنین شرایطی نباید صرفاً به این دلیل که دارید سرمایه‌گذاری می‌کنید بی‌فکرانه وسوسه شوید.

برای مثال، خرید خودرو یک سرمایه‌گذاری خوب است؛ اما در شرایطی که بودجه کافی ندارید و قرار است یک وام با بهره بسیار بالا بگیرید، اشتباه است. تمرین پایبندی به بودجه، اجتناب از خریدهای تکانشی و مقاومت در برابر وسوسه هزینه‌های غیرضروری یکی از اصول تقویت هوش مالی است.

اشتباهات رایجی که هنگام ایجاد هوش مالی باید از آنها اجتناب کنید

اگر می‌خواهید هوش مالی را در خودتان ایجاد یا تقویت کنید، از اشتباهات زیر بپرهیزید:

• بی‌انضباطی مالی
• نداشتن برنامه‌ریزی مالی یا برنامه‌ریزی نامناسب
• سرمایه‌گذاری بدون درک و شناسایی ریسک‌های آن
• اهمیت ندادن به آموزش‌ها در زمینه هوش مالی

منابع پیشنهادی برای بهبود و تقویت هوش مالی

برخی از منابعی که می‌توانید در تقویت هوش مالی خود استفاده کنید عبارتند از:

کتاب‌های هوش مالی

کتاب‌های زیادی در زمینه امور مالی شخصی و سرمایه‌گذاری وجود دارد که می‌تواند به شما در بهبود هوش مالی کمک کند. برخی از کتاب‌های معروف در سطح جهانی عبارتند از:

• «سرمایه‌گذار هوشمند» نوشته بنجامین گراهام
• «پدر پولدار، پدر بی‌پول» نوشته رابرت کیوساکی
• «پول و دگرگونی» نوشته دیو رمزی
• «همسایه میلیونر» نوشته توماس استنلی و ویلیام دانکو

همه کتاب‌های معرفی شده، ترجمه فارسی دارند.
منبع اولمنبع دوممنبع سوممنبع چهارممنبع پنجم