زورگویی و قلدری در کودکان و بزرگسالان

انجمن روان‌شناسان آمریکا، می‌گوید:
«قلدری، نوعی رفتار پرخاشگرانه است که در آن شخصی به طور عمدی و مکرر، باعث آسیب یا ناراحتیِ فرد دیگری می‌شود. قلدری می‌تواند به شکل تماس فیزیکی، کلمات یا رفتارهای دیگری باشد. فردی که مورد قلدری قرار می‌گیرد، معمولاً در دفاع از خود مشکل دارد.

لازم به ذکر است: قلدری، از طریق فناوری‌های الکترونیکی، مثل: تلفن همراه، ایمیل، شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌های متنی انجام می‌شود.»

زورگویی (Bullying) چیست؟

به‌طور کلی برای این که بتوانیم یک رفتار را زورگویی بنامیم،موارد زیر باید وجود داشته باشد:

• عمدی: رفتارِ پرخاشگرانه و تلاشِ عمدی برای صدمه‌زدن به شخصِ دیگری
• مکرر: رفتارهای تهاجمی به طورِ مکرر در طول زمان
• عدم تعادل قدرت: کمتر بودن قدرت اجتماعی یا قدرت فیزیکیِ افراد یا کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، نسبت به فردِ زورگو

طبق تحقیقات، رفتارِ زورگویی در سنین ۱۱ تا ۱۳ به اوج خود می‌رسد و همزمان با افزایش سن کاهش می‌یابد. این رفتار در سنین کودکی بیشتر به شکل پرخاشگریِ فیزیکی، مانند: لگدزدن، ضربه زدن و هل دادن و در سنین بزرگتر، به‌صورت پرخاشگریِ رابطه‌ای و رفتارهایی مانند: آسیب‌رساندن به روابطِ دیگران و شایعه‌پراکنی رخ می‌دهد.

زورگویی، بیشترِ مواقع در داخل یا اطراف مدرسه و زمین‌های بازی اتفاق می‌افتد، اما این روزها این رفتار به فضای اینترنت نیز کشیده شده و به‌سرعت در حال رشد است. مطابق گزارش مرکز ملی آموزش در آمریکا (National Center for Education Statistics)، تقریبا ۲۰ درصد کودکان در مدارس، مورد آزاد و اذیت قرار می‌گیرند؛ دختران و پسران نیز به‌طور مساوی در معرض زورگویی هستند.

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری راهکارهای راهکارهای مدیریت پرخاشگری مقاله زیر را بخوانید:

پرخاشگری چیست؟

انواع زورگویی

به‌طور کلی سه نوع قُلدری وجود دارد:

قلدری کلامی: که به معنی گفتن یا نوشتن جملاتِ بی‌رحمانه است. قلدری کلامی شامل:

• اذیت کردن
• اسم گذاشتن
• نظرات جنسی نامناسب
• تمسخر
• تهدید به آسیب

قُلدری اجتماعی: که گاهی از آن به عنوان قلدری رابطه‌ای نیز یاد می‌شود؛ شامل: صدمه زدن به شهرت یا روابط شخصی است و شامل موارد زیر است:

• بیرون گذاشتنِ عمدی کسی از فعالیت‌ها
• شایعه پراکنی در مورد کسی
• شرمندگیِ کسی در ملاء عام

قلدری فیزیکی: شامل صدمه زدن به بدن یا دارایی یک فرد است. قلدری فیزیکی شامل:

• ضربه زدن یا لگد زدن
• تف کردن
• زمین خوردن یا هل دادن
• گرفتن یا شکستن وسایل فرد دیگری
• حرکات دستِ بد یا بی‌ادبانه

چرا افراد زورگویی می‌‌کنند؟

بسیاری از افراد، زورگویی را راهی مؤثر برای‌ رسیدن به خواسته‌های خود می‌دانند، زیرا مهارت‌های اجتماعی لازم را ندارند تا این کار را بدون آسیب رساندن به دیگران انجام دهند. قلدری همچنین در اوایل زندگی، راهی برای ایجاد تسلط اجتماعی نیز به‌شمار می‌رود؛ هر چند که با گذشتِ زمان و با رشدِ مجموعه مهارت‌های اجتماعیِ کودک به‌ روشی ناکارآمد برای برقراری ارتباط، تبدیل می‌شود.

زورگویی یک رفتار ارثی یا محیطی است؟

برخلاف باورِ بسیاری، هیچ فردی زورگو به دنیا نمی‌آید و این رفتاری است که فرد از محیط اطراف خود می‌آموزد. در حقیقت اگر در سن ۲ سالگی، زمانی که کودک، نخستین رفتارهای پرخاشگری را از خود نشان می‌دهد، به‌طور جدی و مداوم با پرخاشگریِ او برخورد نشود کودک دیگر نمی‌تواند کنترلِ درونی در برابر خشم و زورگویی را یاد بگیرد و این رفتار در او باقی می‌ماند. البته علت دیگرِ تداومِ این رفتار را می‌توانیم به این امر که زورگوها اغلب به خواسته‌های خود می‌رسند و به‌نوعی رفتار آنها تقویت می‌شود، نیز ربط داد.

آیا دختران هم قلدری می کنند؟

دختران نیز مانند پسران و هم‌اندازۀ آن‌ها رفتارهای قُلدری را از خود نشان می‌دهند، اما احتمالِ اینکه دختران، اقدام به پرخاشگریِ آشکار کنند، کمتر از پسران است. در واقع دختران به‌جای پرخاشگریِ فیزیکی، تمایل دارند به روابط بین فردی دیگران صدمه بزنند؛ برای مثال: آنها ممکن است شایعات و اخبار نادرستی را دربارۀ افرادِ دیگر منتشر کنند یا تهدید کنند که دوستی را کنار می‌گذارند، یا به افراد بی‌اعتنایی کنند.

ویژگی‌های روانیِ زورگویی

قُلدرها، ساختار روانی مشخصی دارند. اغلبِ آن‌ها مهارت‌های اجتماعی پایینی دارند، اضطراب ندارند و نمی‌توانند احساسات دیگران را درک کنند. این افراد در حقیقت ویژگی‌های شخصیتی مانند اختلال پارانویید را از خود نشان می‌دهند، زیرا اکثر موارد، برداشت اشتباهی از رفتار افراد دارند و در موقعیت‌های خنثی، دارای پرخاشگری هستند.

چه کسانی هدف زورگویی قرار می‌گیرند؟

مشخص است که افرادِ قُلدر نمی‌توانند بدون یک فردِ قربانی ابراز وجود کنند و نکتۀ مهم‌تر اینکه این افراد هر کسی را برای زورگویی انتخاب نمی‌کنند. تحقیقات نشان داده، افرادی که مورد هدف قلدری قرار می‌گیرند، حتی در موقعیت‌های غیر تهدید‌کننده نیز نمی‌توانند با قاطعیت رفتار کنند و پیش از این که با یک فرد زورگو روبه‌رو شود، نشانه‌های ترس را از خود بروز می‌دهند.

اینها اغلب بچه‌ها یا کسانی هستند که توانایی دفاع از خود را ندارند و شخصیتی ظلم‌پذیر از خود نشان می‌دهند.

تا حدود سن ۷ سالگی کودکانِ زورگو تقریباً هر کسی را مورد حمله قرار می‌دهند، اما بعد از این سن، قلدرها برای رفتارهای خود، هدف انتخاب می‌کنند. آمارها نشان داده افرادِ قلدر، کسانی را هدف قرار می‌دهند که به‌طور آشکار از انتخاب شدن می‌ترسند و دوستانی که از او دفاع کنند، ندارند.

مطالعات روی کودکان نشان می‌دهد که قربانیان به راحتی تسلیم خواسته‌های فرد زورگو مانند: تحویل دوچرخه، اسباب‌بازی و سایر وسایل بازی می‌شوند. قربانیان معمولاً گریه می‌کنند و حالت دفاعی به خود می‌گیرند و این نمایشِ درد و رنج برای قلدرها، مانند پاداش عمل می‌کند.

زورگویی چه تأثیراتی بر افراد دارد؟

زورگویی می‌تواند پیامدهای بسیار مخربی بر روی افراد داشته باشد و اثرات آن بر قربانیان می‌تواند برای چندین دهه یا حتی شاید برای یک عمر باقی بماند. پیامدهای این رفتار به‌خصوص در نوجوانی، یعنی در مرحله‌ای از رشد که در آن حساسیت به طرد شدن به شدت افزایش می‌یابد، تأثیر روانیِ بیشتری خواهد داشت و می‌تواند اختلالاتی مانند افسردگی یا اضطراب را برای فرد به‌همراه آورد.

قربانیِ زورگویی شدن، رایج‌ترین علتِ اجتناب از مدرسه است. این امر همچنین از آنجا که منجر به احساس شرم و بی‌ارزشی برای فرد می‌شود، ممکن است آسیب‌هایی مانند: افسردگی یا استرسِ مزمن را نیز به‌دنبال داشته باشد.

پیشنهاد مطالعه

برای یادگیری روش‌های درمان استرس مزمن مقاله زیر را بخوانید:

استرس مزمن چیست؟

آسیب های رفتارِ قُلدری برای فرد و اطرافیان

رفتار زورگویی همواره دربرگیرنده این پیام است که پرخاشگری و خشونت، یک راه قابل قبول برای حل مشکلات به‌شمار می‌رود؛ در حالی که این پیام به‌هیچ وجه درست نیست! همکاری، همدلی، بحث و گفتگو و در نهایت حل مسالمت‌آمیزِ مشکلات، روش‌هایی هستند که به داشتن یک جامعه و جهانِ به‌هم پیوسته کمک می‌کنند. اما قلدری نه‌تنها به دیگران بلکه به خودِ فرد نیز آسیب‌های جبران ناپذیری وارد می‌کند. اکثر افرادِ زورگو (در زندگی) یک مسیر مارپیچیِ رو به پایین را تجربه می‌کنند، زیرا رفتارِ پرخاشگرانۀ آن‌ها می‌تواند در تمامی جنبه‌های زندگی مانند: یادگیری، حفظ شغل، ایجاد روابطِ صمیمانه و نگهداری از آن اختلال ایجاد کند.

بسیاری از کسانی که در کودکی رفتارهای زور گفتن را از خود نشان داده‌اند، در بزرگسالی تبدیل به شخصیت ضداجتماعی خواهند شد. این افراد همچنین در خطر بیشتری برای ارتکاب به جنایت، ضرب و شتم همسران‌شان، سوء استفاده از فرزندان و تولید نسل دیگری از قلدرها هستند.

در مجموع، آسیب‌هایی که قربانیِ زورگویی تجربه می‌کند، عبارت است از:

• افسردگی، اضطراب، اختلالات خوردن و افکار خودکشی
• مشکلات سلامتی مانند سردرد، مشکلات خواب، درد شکم، رختخواب و خستگی
• مسائل علمی از جمله حضور ضعیف در مدرسه، نمرات پایین در آزمون، و افزایش امکان ترک تحصیل

اما همانطور که گفتیم، آسیب‌های زورگویی به خودِ فرد محدود نمی‌شود و افرادی که هدف زورگویی قرار می‌گیرند نیز با مشکلات جدی مواجه خواهند شد. فرد زورگو نیز ممکن است در نتیجۀ اعمال مجرمانۀ خود، به زندان و مجازات‌های قضایی محکوم شود و زندگی خود را به تباهی بکشاند.

بدین ترتیب آسیب‌هایی که فرد زورگو با آن روبه‌رو می‌شود، عبارت است از:

• خطر بیشتر برای سیگار کشیدن و مصرف الکل
• عملکردِ ضعیف در مدرسه و درک ضعیفی از محیط مدرسه
• خطر بیشتر برای مشارکت در فعالیت‌های مجرمانه و تجربه اختلالات روان‌پزشکی

پیشنهاد مطالعه

برای مطالعه بیشتر در مورد تغییر و اختلالات دوران نوجوانی مقاله زیر را بخوانید.

نوجوانی و بلوغ چیست؟

زورگویی در اینترنت

این روزها که اینترنت به بخش جدانشدنی از زندگی همه ما و به‌خصوص جوانان تبدیل شده، جای تعجبی ندارد اگر اغلب رفتارهای ما نیز به این فضا منتقل شود. به‌همین ترتیب، زورگویی در اینترنت نیز یکی از معضلات جدید در دهه اخیر به‌شمار می‌رود. در حالی که پیش از این زورگویی تنها به مدارس و زمین‌های بازی محدود می‌شد، اما اخیراً تلفن‌های همراه و اینترنت باعث شده تا افراد زورگو همواره به‌ رفتار خود ادامه دهند و روز به روز قربانیان جدیدی را انتخاب کنند.

از آنجا که اینترنت به افراد این امکان را می‌دهد تا ناشناس بمانند، بسیاری از محدودیت‌های محیط واقعی در این فضا از بین می‌رود و خشونت و پرخاشگری به‌نوعی تشدید می‌شود.‌ وقتی مجبور نباشیم به چشمان دیگران نگاه کنیم، تحمیل درد و رنج به آن‌ها نیز آسان‌تر خواهد بود. بنابراین باید بگوییم فناوری‌های دیجیتالی که روز به روز تکامل می‌یابند، راه‌های جدیدی را برای انتشارِ اطلاعات نادرست در مورد اهداف نیز ممکن می‌سازند.

در کمالِ تأسف، آزار و اذیت مستقیم در اینترنت در حال رشد است. قُلدرها در اینترنت می‌توانند به شکل ویروسی شایعاتی را در مورد افراد بی‌گناه پخش کنند یا می‌توانند به آسانی خود را به‌جای دیگری جا بزنند و کارهای شرورانه‌ای را در قالب آن‌ها انجام دهند. علاوه بر آزارهای رایج، آزار و اذیتِ جنسیِ اینترنتی، نمونه دیگری است که اغلب “زنان” را مورد حمله قرار می‌دهد.

اما بزرگترین نقص اینترنت این است که شایعات و دروغ‌ها می‌توانند تا مدت‌ها، حتی پس از این که فردِ زورگو رفتارهای خود را متوقف کرد، در این فضا باقی بمانند و همچنان آسیب‌زا باشند. زورگویی اینترنتی همچنین از این نظر که فردِ زورگو قابل شناسایی نیست بی‌رحمانه‌تر از نوع عادی آن است و آسیب بیشتری برای قربانی به‌دنبال دارد.

چطور با فرد زورگو برخورد کنیم؟

مهارت‌های اجتماعی، بهترین دفاع در برابر افرادِ قلدر به‌شمار می‌روند؛ به همین دلیل است که ما باید به تمامی کودکان، انواع مهارت‌های اجتماعی ضروری را بیاموزیم و کمک کنیم تا آنها به توانایی‌های خود ایمان و اعتماد داشته باشند. در این بین، والدین نقش بسیار پررنگی را بر عهده دارند. آنها باید در مورد چالش‌های اجتماعی که فرزندشان با آنها روبه‌رو است، آشنا باشند و به او راه‌های مقابلۀ سالم با مشکلات را یاد دهند. کودکان نیز باید بدانند بهتر است تا جای ممکن از فرد زورگو دور بمانند.

بسیاری از کارشناسان، معتقدند: مؤثرترین راه برای مقابله با یک قلدر، کمک گرفتن از اطرافیان است. همانطور که پیش از این گفتیم رفتار قُلدرها با حضور تماشاگران، تقویت می‌شود؛ بنابراین همه کودکان باید بدانند هر زمان در مدرسه یا زمین بازی شاهد یک قلدری بودند باید برای متوقف کردن آن تلاش کنند و از کودکی که قربانی این رفتار است حمایت کنند.

سخن پایانی

همانطور که می‌دانید زورگویی رفتاری غیرانسانی است؛ اما از آنجا که رفتارِ تمام انسان‌های جامعه را نمی‌توان کنترل کرد، این رفتار نیز به‌نوعی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. زور گفتن همچنین به‌این دلیل که در نوجوانان به‌عنوان روشی برای خودنمایی و نشان دادنِ قدرت به‌شمار می‌رود، بیشتر در این سنین دیده می‌شود و با افزایش سن نیز کاهش می‌یابد.

در هر صورت، والدین و اطرافیانِ فرد زورگو باید از این موضوع آگاه باشند که این ویژگیِ شخصیتی می‌تواند آسیب‌های بسیار جدی برای فرد به‌همراه داشته باشد و بهتر است در هنگام مشاهدۀ اولین نشانه‌های آن، اقدامات لازم برای جلوگیری و حذف رفتار را انجام دهند.

همانند سایر مشکلات رفتاری، بهترین درمان این مشکل نیز کمک گرفتن از یک مشاور روان‌شناس است تا راهنمایی‌ها و اقدامات لازم را پیش از آنکه دیر شود، اجرا کند.
منبع اولمنبع دوممنبع سوم